W 160. rocznicę powstania styczniowego wiele wystaw przygotują Muzea Narodowe w Przemyślu, Białymstoku, Lublinie i Ossolineum we Wrocławiu. Dwie wystawy zostały już zrealizowane: "Ramię w ramię", organizowana przez Żydowski Instytut Historyczny, oraz "Powstanie styczniowe. W 160 rocznicę zrywu”, przygotowana przez Muzeum Narodowe w Krakowie. Zaś na Zamku Królewskim w Warszawie będzie można oglądać wystawę "Miłość i obowiązek. Powstanie Styczniowe 1863", uwzględniającą szczególnie wątki powstania na Litwie, w tym niedawne odnalezienie szczątków i pamiątek po bohaterach 1863 roku na wileńskiej Górze Zamkowej.
Powstanie styczniowe wybuchło w 1863 roku - 22 stycznia w Królestwie Polskim i 1 lutego na Litwie, trwało do jesieni 1864. - W 160 rocznicę tych wydarzeń planowane są wspólne obchody z Litwą i Ukrainą - zapowiedział wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński.
Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym polskim powstaniem narodowym, spotkało się z poparciem międzynarodowej opinii publicznej. Miało charakter wojny partyzanckiej, w której stoczono ok. 1200 bitew i potyczek. Przez powstańcze oddziały przewinęło się około 200 tys. osób, brały w nim udział różne warstwy społeczeństwa.
Mimo początkowych sukcesów powstanie zakończyło się przegraną. Ok. 10-20 tysięcy powstańców poległo w walkach, blisko tysiąc stracono, ok. 38 tys. skazano na katorgę lub zesłano na Syberię. Polaków dotknęły też liczne represje, m.in. konfiskata majątków szlacheckich, kasacja klasztorów na obszarze Królestwa Polskiego, wysokie kontrybucje i aktywna rusyfikacja.
Jak podkreślają historycy, powstanie to zarazem jedno z najważniejszych wydarzeń w historii Polski w XIX wieku i kolejna próba odzyskania przez kraj niepodległości. Mimo niedostatecznego przygotowania powstańcy przez półtora roku toczyli heroiczny bój z armią carską – największą wówczas lądową armią świata. Walczyli pod znakiem trójdzielnego herbu, na którym obok Polskiego Orła i Litewskiej Pogoni widniał Michał Archanioł, symbolizujący Ruś i trzeci polityczny naród dawnej Rzeczypospolitej. Powstańcom przyświecało hasło: "Równość–Wolność–Niepodległość". Wyjątkowy, a zarazem ostatni wspólny zryw Polaków i Litwinów, a także Rusinów, był symbolicznym zakończeniem dawnej Rzeczypospolitej. Powstanie styczniowe jest również otwarciem nowej epoki w społecznej historii Polski. Gwałtownie przyspieszyły wówczas przemiany cywilizacyjne, a niższe warstwy społeczne – chłopi i wielkomiejscy robotnicy – stały się wówczas aktywną częścią narodu.
IAR/ep