Powstanie Armii Polskiej na Wschodzie, która została przemianowana w 1943 roku na 2. Korpus Polski, było możliwe dzięki układowi Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 roku, który zakładał, że polskie oddziały zostaną stworzone ze zwolnionych na mocy amnestii mieszkańców Kresów Wschodnich, którzy trafili do sowieckiej niewoli po agresji Armii Czerwonej na Polskę we wrześniu 1939 roku.
Burmistrz Aquafondata podkreślał, że pamięć o bohaterstwie żołnierzy 2. Korpusu Polskiego jest wciąż żywa. - Zebraliśmy się tu, by uczcić kombatantów i tych wszystkich, którzy tutaj oddawali swoje życie - przelewali krew na naszej ziemi. Kiedy polskie wojsko wkroczyło na te tereny wszystko się zmieniło, polski żołnierz dzielił się swoją racją chleba z mieszkańcami Aquafondata, polski żołnierz pokazywał najwyższy szacunek mieszkańcom tego miasta i my doskonale o tym pamiętamy - mówił.
Szef Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk przypominał, że polski żołnierz zawsze walczył po rycersku, zachowując się z godnością i pielęgnując humanistyczne wartości. - Polacy zawsze bili się po rycersku i mimo okrucieństwa, jakie niosła ze sobą w sposób oczywisty wojna, polski żołnierz zawsze opowiadał się po stronie dobra i wartości i zawsze wyciągał rękę do drugiego, potrzebującego człowieka, tak jak tu wyzwalając Acquafondata oraz inne miejscowości na półwyspie Apenińskim - powiedział Kasprzyk.
Z kolei mieszkająca w Acquafondata Vincenza Vizzoco wspominała, że Polscy żołnierze byli wyjątkowi. - Polscy żołnierze byli wspaniali, to byli ludzie uczciwi do szpiku kości. W przeciwieństwie do innych z żołnierzy alianckich Marokańczyków, Polacy byli szlachetni i dobrzy dla nas. Polscy żołnierze jeśli nawet zatrzymywali się u jakiś kobiet to je szanowali i nie krzywdzili ich - wspominała Włoszka.
W Acquafondata było miejscem pierwszych pogrzebów żołnierzy Armii Andersa, którzy polegli w walkach o Monte Cassino.
Przez Acquafondata biegł jeden z dwóch głównych szlaków komunikacyjnych, określanych "Drogą do Piekieł", którym docierało zaopatrzenie dla walczących o masyw Monte Cassino żołnierzy 2. Korpusu Polskiego. W związku z tym w miasteczku założono jeden z dwóch polowych cmentarzy polskich żołnierzy, głównie z 5. Kresowej Dywizji Piechoty i 4. Pułku Pancernego "Skorpion". Drugi taki polowy cmentarz, gdzie chowano żołnierzy 2. Korpusu Polskiego, znajdował się w San Vittore del Lazio.
IAR/dad