Logo Polskiego Radia
POSŁUCHAJ
IAR
Mariusz Filar 02.08.2011

Eksterminacja Romów

2 sierpnia mija 72. rocznica likwidacji obozu romskiego na terenie dawnego hitlerowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau.
Brama wjazdowa do obozu KL Auschwitz-BirkenauBrama wjazdowa do obozu KL Auschwitz-BirkenauFot. Wikipedia/Domena publiczna

Romowie stanowili pod względem liczebności trzecią grupę deportowanych do KL Auschwitz, po Żydach i Polakach. Przez obóz przeszło ich blisko 23 tysiące, mimo, iż zarejestrowanych było jedynie około 21 tysięcy więźniów. Do wyzwolenia dotrwały około 3 tysiące Romów. Spośród blisko 400 romskich dzieci urodzonych w obozie, żadne nie przeżyło.

W nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 roku do komór gazowych trafiło 2897 kobiet, dzieci i mężczyzn. Po likwidacji obozu romskiego, na jego miejscu został założony obóz przejściowy dla Żydów.

Już w pierwszych latach po przejęciu władzy przez nazistów wprowadzono szereg restrykcji wobec Romów. W komentarzu do niemieckich przepisów rasowych, wydanych w Norymberdze we wrześniu 1935 roku, stwierdzono ich rasową obcość, na równi z Żydami.

Wkrótce po wybuchu wojny postanowiono pozbyć się Romów z terenu Rzeszy. Zarządzono ich sukcesywne przesiedlanie do Generalnego Gubernatorstwa, gdzie umieszczani byli w gettach żydowskich i obozach dla Żydów. Większość z nich w krótkim czasie wymordowano w obozie zagłady Kulmhof w miejscowości Chełmno nad Nerem. Ostatecznie, w grudniu 1942 roku, Heinrich Himmler nakazał deportacje pozostałych Romów do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, gdzie w lutym 1943 roku utworzono obóz cygański - Zigeunerlager.

Obóz zagłady Auschwitz-Birkenau stał się miejscem największej eksterminacji Romów. Zginęło ich tam około 20. tysięcy. Pochodzili z 14. krajów Europy. W jednym z 32. obozowych baraków zbrodnicze eksperymenty na romskich dzieciach i kobietach przeprowadzał lekarz SS Josef Mengele.

Trudno obecnie ustalić rozmiary eksterminacji, którą Hitler zaplanował wobec Romów. Utrudnia to fakt, że liczby straconych nie próbowano odtworzyć zaraz po wojnie, ze względu na brak jakichkolwiek rejestrów przedwojennych wędrującego narodu. Przypuszcza się, że w całej okupowanej Europie zginęło od 200. tysięcy do 2. milionów Romów.

Od 1997 roku 2 sierpnia jest obchodzony Dzień Pamięci o Zagładzie Romów.  

W 2001 roku w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau została otwarta ekspozycja upamiętniająca martyrologię Romów.