Obalenie sułtanatu w Turcji
3 marca 1924 Tureckie Zgromadzenie Narodowe z Mustafą Kemalem Ataturkiem na czele uchwaliło zniesienie kalifatu. Kraj odciął się od starego, hierarchicznego i konserwatywnego ośrodka władzy.
- Mustafie Kemalowi udało się zjednoczyć Turków i zachęcić do wyzwolenia. Jest to ogromny sukces, który później dyskontuje podczas reform przeprowadzanych w Turcji – powiedział w audycji z cyklu ”Postacie XX wieku” historyk Dariusz Cichocki.
Ataturk zyskał sławę, która pozwoliła mu zdobyć władzę odpierając agresję armii greckiej w latach 1921-1922. Układ, kończący wojnę z Grecją podpisano w Lozannie w lipcu 1923 roku. Doprowadził on do rewizji na rzecz Turcji postanowień traktatu w Sevres, który zawarto po klęsce wojsk tureckich w I wojnie światowej.
- Doprowadza do tego, że na terenie dzisiejszej Turcji nie ma już wojsk alianckich. Przystępując do negocjacji w Lozannie występował w pozycji wygranego – zaznaczył gość redaktora Sławomira Szofa.
Tuż po zwycięstwie Ataturk zajmuje Izmir i zaczyna integrować kraj. Na zamieszkałych przez Turków obszarach Kemal i jego współpracownicy pragnęli stworzyć nowe państwo. Odbiegające od poprzedniego, półfeudalnego systemu. Kraj podobny do przodujących mocarstw Europy.
- Było to bardzo istotne, ponieważ w tym momencie odcinało się wszelkie siły polityczne od starego, hierarchicznego i konserwatywnego ośrodka władzy – podkreślał historyk.
To wszystko pozwoliło mu na obalenie trwającego przeszło 600 lat sułtanatu i proklamowania republiki, której stał się prezydentem.
W przemówieniu do członków pierwszego parlamentu Mustafa Kemal Ataturk mówił:
”Panowie nikt nikomu nie może darować władzy w wyniku dyskusji i debat. Władzę zdobywa się siłą, przemocą i przymusem. Osmanowie siłą zdobyli władzę nad narodem tureckim. Sprawili, że bezprawie to trwało sześć wieków. Obecnie jednak naród turecki uznawszy, że dość ma ciemiężycieli powstał przeciwko nim i przejął władzę w swoje ręce. Jest to fakt ”.
Ataturk jednocześnie odżegnywał się od imperialnej przeszłości. Jego reformy okazały się przełomem. Sułtan łączył w swojej władzy również władzę dawnych kalifów. Władza wykonawcza i religijna była w jednym ręku. Nowy przywódca wykonał dwa fundamentalne posunięcia. Zlikwidował władzę wykonawczą starego typu i zlikwidował duchową. Od tego momentu Turcja była państwem świeckim.
- To były reformy nie tylko na skalę jednego kraju, ale przejścia z formacji na formację. Z formacji umysłowej, co było trudne i zabrało wiele czasu, ale także z formacji ustrojowo-ekonomicznej – komentował Dariusz Cichocki.
mjm
Mustafa Kemal Ataturk sprawował władzę przez następne 15 lat, aż do śmierci przeprowadzając kolejne reformy polityczne, gospodarcze i społeczne.
- Mustafie Kemalowi udało się zjednoczyć Turków i zachęcić do wyzwolenia. Jest to ogromny sukces, który później dyskontuje podczas reform przeprowadzanych w Turcji – powiedział w audycji z cyklu ”Postacie XX wieku” historyk Dariusz Cichocki.
Ataturk zyskał sławę, która pozwoliła mu zdobyć władzę odpierając agresję armii greckiej w latach 1921-1922. Układ, kończący wojnę z Grecją podpisano w Lozannie w lipcu 1923 roku. Doprowadził on do rewizji na rzecz Turcji postanowień traktatu w Sevres, który zawarto po klęsce wojsk tureckich w I wojnie światowej.
- Doprowadza do tego, że na terenie dzisiejszej Turcji nie ma już wojsk alianckich. Przystępując do negocjacji w Lozannie występował w pozycji wygranego – zaznaczył gość redaktora Sławomira Szofa.
Tuż po zwycięstwie Ataturk zajął Izmir i zaczął integrować kraj. Na zamieszkałych przez Turków obszarach Kemal i jego współpracownicy pragnęli stworzyć nowe państwo. Odbiegające od poprzedniego, półfeudalnego systemu. Kraj podobny do przodujących mocarstw Europy.
- Było to bardzo istotne, ponieważ w tym momencie odcinało się wszelkie siły polityczne od starego, hierarchicznego i konserwatywnego ośrodka władzy – podkreślał historyk.
To wszystko pozwoliło mu na obalenie trwającego przeszło 600 lat sułtanatu i proklamowania republiki, której stał się prezydentem.
W przemówieniu do członków pierwszego parlamentu Mustafa Kemal Ataturk mówił: ”Panowie nikt nikomu nie może darować władzy w wyniku dyskusji i debat. Władzę zdobywa się siłą, przemocą i przymusem. Osmanowie siłą zdobyli władzę nad narodem tureckim. Sprawili, że bezprawie to trwało sześć wieków. Obecnie jednak naród turecki uznawszy, że dość ma ciemiężycieli powstał przeciwko nim i przejął władzę w swoje ręce. Jest to fakt ”.
Ataturk jednocześnie odżegnywał się od imperialnej przeszłości. Jego reformy okazały się przełomem. Sułtan łączył w swojej władzy również władzę dawnych kalifów. Władza wykonawcza i religijna była w jednym ręku. Nowy przywódca wykonał dwa fundamentalne posunięcia. Zlikwidował władzę wykonawczą starego typu i zlikwidował duchową. Od tego momentu Turcja była państwem świeckim.
- To były reformy nie tylko na skalę jednego kraju, ale przejścia z formacji na formację. Z formacji umysłowej, co było trudne i zabrało wiele czasu, ale także z formacji ustrojowo-ekonomicznej – komentował Dariusz Cichocki.
Mustafa Kemal Ataturk sprawował władzę przez następne 15 lat, aż do śmierci przeprowadzając kolejne reformy polityczne, gospodarcze i społeczne.
Posłuchaj rozmowy red. Sławomira Szofa z historykiem Dariuszem Cichockim o okolicznościach zniesienia kalifatu w Turcji.
mjm