Tumult toruński - krwawe zatargi protestantów z katolikami

16 lipca 1724 roku tłum protestantów zdemolował Kolegium Jezuickie. Był to punkt kulminacyjny wydarzeń znanych jako tumult toruński.

Państwo (nie) bez stosów

U progu nowożytności Rzeczpospolita była krajem stosunkowo tolerancyjnym na tle innych państw europejskich. Kwestię tolerancji religijnej potwierdzał podpisany 28 stycznia 1573 akt konfederacji warszawskiej. Sytuacja zaczęła się zmieniać w XVII wieku. Panowanie ultrakatolickiego króla Zygmunta III Wazy, a następnie wojny z protestancką Szwecją, prawosławną Rosją i muzułmańską Turcją spowodowały, że coraz częściej pojawiał się sprzeciw wobec odmiennych od katolicyzmu zapatrywań religijnych.

Rozruchy toruńskie

Na tym tle doszło do starć Toruniu, ośrodku zdominowanym przez bogate mieszczaństwo protestanckie. Pretekstem stało się spotkanie procesji katolickiej z protestantami w niedzielę 16 lipca 1724. Katolicy domagali się od luteran zdjęcia czapek przez obrazem Matki Boskiej i klęknięcia przed Najświętszym Sakramentem. Już wtedy doszło do bójki. Władze uwięziły katolickiego ucznia Kolegium Jezuickiego, w odwecie jego koledzy wzięli w niewolę protestanckiego studenta Gimnazjum Akademickiego. Wieczorem tłum protestantów wdarł się do budynku Kolegium i zdemolował wnętrze.

Wielka i mała polityka

Sprawę nagłośnili w kraju jezuici. August II zdecydował się wykorzystać ją dla umocnienia swojej pozycji wśród katolickiej szlachty i ograniczenia autonomii miast pruskich. Powołał komisję, której zadaniem było osądzenie sprawców tumultu. Kolegium złożone z 20 katolików skazało czternastu z oskarżonych (w tym prezydenta Torunia, burmistrza i 12 bezpośrednich uczestników tumultu) na śmierć, ponad 40 osób na karę więzienia. Puste miejsca w Radzie Miasta zajęli katolicy.

Sprawa odbiła się szerokim echem w Europie. Kogo na arenie międzynarodowej i dlaczego interesowały wydarzenia tumultu toruńskiego? Posłuchaj fragmentu audycji Katarzyny Kobyleckiej.

bm