Jurek Bitschan. Najmłodszy obrońca Lwowa

Urodził się w 1904 roku w Piaskach koło Sosnowca. Wychowywał się w patriotycznej atmosferze. Jego matką była Aleksandra Zagórska, żona lwowskiego lekarza, która związała się z ruchem niepodległościowym jeszcze przed I wojną światową.

- To była bardzo ciekawa postać, wielka patriotka. Jurek brał z niej przykład - mówił prof. Janusz Odziemkowski. – W momencie, gdy syn uciekł do wojska, była dowódcą Legii Kobiet Lwowskich.

Walki o Lwów

Kiedy 1 listopada 1918 roku wybuchły walki o Lwów, Jurek Bitschan był czternastoletnim uczniem jednego z miejscowych gimnazjów. W szkole dostawał wysokie oceny, szczególnie z przedmiotów przyrodniczych. Był także harcerzem IX Drużyny Lwowskiej. Przynależność do tej organizacji rozbudziła jego uczucia patriotyczne.

- Organizacje harcerskie pod zaborami pracowały nad zaszczepieniem idei niepodległościowych wśród dzieci i młodzieży. Do harcerstwa przystąpiło wielu młodych lwowian. Po odbytym przeszkoleniu młodzież była świetnym materiałem na przyszłego żołnierza - dodał prof. Janusz Odziemkowski w audycji "Ludzie Niepodległości. Jurek Bitschan" z 2017 roku.

Odważny żołnierz

W trzecim tygodniu walk o Lwów Jurek postanowił dołączyć do żołnierzy. W nocy z 20 na 21 listopada 1918 roku zostawił na stole list informujący rodziców o tym, że otrzymał już staranne wykształcenie i nadszedł czas, by wstąpił do wojska. Po ucieczce z domu dołączył do oddziału porucznika Stanisława Petry'ego.

Według relacji świadków Jurek odważnie nacierał na wroga w pierwszym szeregu wraz z dorosłymi żołnierzami. Uczestniczył w walkach na Cmentarzu Łyczakowskim. Pomimo ukrycia się za jednym z pomników na terenie nekropolii, został postrzelony w nogi i głowę. W wyniku doznanych obrażeń zmarł 21 listopada 1918 roku. Dzień później ciało chłopca odnalazł jego ojciec.

Kobiety i dzieci w obronie miasta

Powołanie 1 listopada 1918 roku Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej było dla zamieszkujących Lwów Polaków dużym zaskoczeniem. Nikt nie spodziewał się takiego ruchu ze strony Ukraińców, a tym bardziej tego, że pod miasto ściągną regularne oddziały wojska. Jeszcze tego samego dnia młodzież szkolna i studenci jako pierwsi w mieście zaczęli zrywać ukraińskie flagi z ulic.

- Na wszystkich Obrońców Lwowa 1/4 z nich nie miała ukończonych 17 lat. Na 400 poległych jesienią 1918 roku było 120 uczniów szkół lwowskich i 76 studentów. To są ogromne liczby, zważywszy na to, że wtedy studenci byli elitą – wyjaśnił prof. Janusz Odziemkowski.

Pomimo tego, że w mieście byli obecni polscy żołnierze i działały organizacje niepodległościowe, do walk przystąpiły także kobiety.

- Kobiety stanowią piękny przykład w dziejach walk o niepodległość. W obronie Lwowa poległo ich dwanaście. To niesłychane, ale potrafiły walczyć wręcz. W tego typu walkach wsławiła się np. Helena Bujwidówna. Straciła nawet dwa zęby, ale nie poddała się do końca walki – dodał prof. Janusz Odziemkowski.

Orlęta Lwowskie

Dzieci i młodzież, która ochotniczo postanowiła bronić miasta, została nazwana Orlętami Lwowskimi. Z bronią w ręku lub w służbach pomocniczych walczyło około 2600 osób, które nie miały ukończonego 25. roku życia. Najmłodszy z Orląt miał zaledwie 9 lat. W obronie Lwowa poległo blisko 200 Orląt. 13-letni Antoś Petrykiewicz został najmłodszym w historii Polski Kawalerem Orderu Virtuti Militari. Zmarł w wyniku odniesionych ran w styczniu 1919 roku.

W okresie międzywojennym Jurek Bitschan stał się postacią legendarną. Rozsławiła go "Ballada o Jurku Bitschanie" skomponowana do słów poetki Anny Fisher. Jego postawę dawano za wzór do naśladowania dzieciom i młodzieży dorastającej w realiach II Rzeczypospolitej.

seb