Rok 1991 przyniósł początek rozpadu Jugosławii. Narody wchodzące w skład państwa zaczęły domagać się suwerenności. Również stanowiący 90 proc. mieszkańców Kosowa Albańczycy opowiedzieli się w referendum za niepodległością. Wybrano prezydenta i parlament. Wyników referendum nie uznali Serbowie, uważając Kosowo za integralną część swojego państwa.
15:37 kosowo z daleka___128_00_iii_tr_0-0_118236690d216063[00].mp3 Reportaż Witolda Orzechowskiego, uhonorowany nagrodą Premios Ondas w Barcelonie w 1999 roku. Analiza sytuacji w Kosowie zawiera opowieści świadków konfliktu. (PR, 29.12.1999)
Kosowo – matecznik Serbów
Dlaczego Serbom tak zależało na ubogiej prowincji, zamieszkanej głownie przez Albańczyków? By odpowiedzieć na to pytanie, trzeba cofnąć się do roku 1389. To wtedy na terenie obecnego Kosowa rozegrała się bitwa między serbskim księciem Łazarzem I a Turkami.
Choć bitwa zakończyła się zwycięstwem Turcji, to powstrzymała osmańską ekspansję na Bałkanach. Serbia dopiero pół wieku później dostała się pod panowanie Turków. Bitwa na Kosowym Polu, a za nią cały region, stały się częścią mitu narodowego Serbów.
Eskalacja napięcia
Wzrastające przez lata napięcie między kosowskimi Albańczykami, którzy domagali się niepodległości, a Serbami stosującymi represje wobec albańskich Kosowian doprowadziło do wybuchu otwartych walk w 1998 roku.
W odpowiedzi władze w Belgradzie zaczęły masowo wysiedlać Albańczyków, a wobec tych, którzy zostali, stosowały brutalne represje. 850 tysięcy uchodźców szukało schronienia w sąsiednich krajach. Czystka etniczna wzbudziła sprzeciw całego świata.
"Allied Force"
Gdy próby pokojowego powstrzymania konfliktu zawiodły, podjęto decyzję o przeprowadzeniu nalotów NATO na serbskie cele wojskowe i strategiczne. Operacja otrzymała kryptonim "Allied Force". Po raz pierwszy w historii Sojusz Północnoatlantycki przeprowadził operację wojskową bez autoryzacji ONZ. Naloty rozpoczęły się 24 marca 1999.
Naloty trwały siedemdziesiąt osiem dni. Zginęło od 1,2 do 2,5 tys. osób. Około 12,5 tysiąca zostało rannych. Zniszczono wiele obiektów wojskowych i gmachów rządowych, ale też szpitali. Zburzono i uszkodzono pięćdziesiąt pięć mostów kolejowych i wiaduktów. Zniszczono trzy centra radiowe i telewizyjne.
Kosowo uzyskuje niepodległość
Naloty zmusiły serbskiego przywódcę, Slobodana Miloševićia, do zaakceptowania porozumienia pokojowego w czerwcu 1999 roku. Z Kosowa wycofano serbskie wojska, a uchodźcy mogli wrócić. Bezpieczeństwa pilnowało 50 tysięcy żołnierzy międzynarodowych sił KFOR, wśród nich Polacy.
Administrację nad spornym terenem przejęła Organizacja Narodów Zjednoczonych. W 2008 roku Kosowo ogłosiło niepodległość. Uznały ją 102 kraje, w tym Polska. Z niepodległością Kosowa nie zgadza się do dziś Serbia, uznając terytorium za integralną część kraju.
bm