Działacz Indyjskiego Kongresu Narodowego stał się ikoną XX wieku oraz inspiracją dla takich ludzi jak Martin Luther King, Nelson Mandela i Dalajlama. W książce "Autobiografia. Dzieje moich poszukiwań prawdy" opowiedział o tym, jak rozwijał koncepcję niestosowania przemocy oraz biernego oporu. Za swoją działalność polityczną był wielokrotnie więziony, a 30 stycznia 1948 roku - w wieku 78 lat - zginął z rąk hinduskiego fanatyka Nathurama Godse. Żałoba po jego śmierci na krótką chwilę zjednoczyła podzielony naród indyjski.
- Zgasło światło naszego życia i mrok otacza nas zewsząd. Nasz uwielbiany przywódca, Bapu, Ojczulek, jak go zwaliśmy, ojciec narodu, nie żyje - obwieścił przez głośniki radiowe premier Indii Jawaharal Nehru.
30:07 mahatma gandhi___f 57869_tr_0-0_10806413adad5e94[00].mp3 Audycja biograficzna z cyklu ”Postacie XX wieku” na temat życia i działalności Mahatmy Gandhiego – rozmowa red. Sławomira Szofa z prof. Andrzejem Bartnickim i prof. Tomaszem Nałęczem. (PR, 3.07.1993)
Archiwum Gandhiego sprzedane za milion dolarów
Mimo, że w momencie odzyskania przez Indie niepodległości Gandhi nie pełnił już żadnej funkcji państwowej ani partyjnej, a cała władza przeszła całkowicie w ręce Nehru, jego autorytet był wciąż silny, każdy liczył się z jego słowem. Gandhi starał się załagodzić napięcie miedzy różnymi grupami, uspokoić nastroje antymuzułmańskie, a tym samym antyhinduskie po drugiej stronie, co nie podobało się ekstremistom po jednej i drugiej stronie.
Ostatni dzień przywódcy duchowego Indii
Gandhi odprawiał regularnie ceremonię publicznych modłów. Tak miało być również 30 stycznia 1948 roku - ostatniego dnia jego życia. Modlitwy odbywały się w rezydencji wielkiego przemysłowca indyjskiego Birla, z którego gościny korzystał. Na ceremonię oprócz przyjaciół i zwolenników ściągało też zwykle sporo obcych wiedzionych obowiązkiem lub tylko ciekawością. Jeden z naocznych świadków zamachu relacjonował potem w radiu angielskim:
- W ogrodzie było tylko 300 osób. W pierwszej linii zebranych dostrzegłem krępego trzydziestokilkuletniego mężczyznę, który podbiegł po stopniach w kierunku Gandhiego, wyciągnął rewolwer i oddał kilka strzałów niemal dotykając jego ciała. Gandhi upadł. Przez kilka sekund nikt nie zdawał sobie sprawy co zaszło, wszyscy byli oszołomieni. Ktoś rzucił się na zamachowca, chwytając go za ramię. Teraz dopiero tłum się poruszył, rozległ się lament, a sześciu ludzi próbowało unieść Gandhiego. Inni rzucili się na napastnika, bito go aż upadł. Potem odprowadzono do aresztu. Gandhiego zaniesiono do domu Birla, gdzie zmarł w ciągu godziny.
Wyrok dla zabójcy
Zabójca Nathuram Godse miał 37 lat, był hinduskim fundamentalistą, pracował jako dziennikarz, redaktor gazety. Gniew tłumu zwrócił się przeciwko ekstremistom hinduskim należącym do organizacji Hindu Mahasabha, której Godse był prowincjonalnym sekretarzem. W Bombaju tłum niszczył domy znanych członków Mahasabha. W rodzinnym mieście zamachowcy spalono 50 domów.
27:22 zabójca ghandiego___17622_tr_3-3_98642950d1477d2[00].mp3 Zabójca Gandhiego - jak to było naprawdę? (Polskie Radio)
Proces trwał prawie rok. Na ławie oskarżonych zasiadło 10 osób. O motywach swojego działania Godse mówił: - "Gandhi sprowokował mnie swoim własnym cackaniem się z muzułmanami. Przez 20 lat prowokował nas hindusów". Zabójcę stracono 11 listopada 1949 roku.
mk/mc