78. rocznica Powstania Warszawskiego. Audycje okolicznościowe w Jedynce

Powstanie Warszawskie było największym zrywem niepodległościowym Armii Krajowej i największą akcją zbrojną podziemia w Europie okupowanej przez Niemców. 1 sierpnia 1944 roku do walk z Niemcami stanęło około 40 tys. żołnierzy AK. Powstanie miało trwać kilka dni, trwało ponad dwa miesiące. W walkach zginęło od 16 do 18 tys. żołnierzy. Blisko 25 tys. zostało rannych. Straty wśród ludności cywilnej wyniosły około 180 tys. osób.

Na antenie Programu 1 Polskiego Radia wyemitowaliśmy liczne audycje poświęcone wydarzeniom sprzed 78 lat. Rozmowy, słowne i muzyczne wspomnienia, a także kalendarium najważniejszych wydarzeń kulturalnych, związanych z rocznicą Powstania Warszawskiego. 

Czwartek (28.07)

Tego dnia w "Ekspresie Jedynki" (15.00-18.00) specjalny materiał kulturalny. Powiedzieliśmy o poniedziałkowym wydarzeniu w Warszawie (godz. 17.00). Filmoteka Narodowa Instytut Audiowizualny zaprasza na wyjątkowy pokaz filmów o tematyce związanej z 78. rocznicą wybuchu Powstania Warszawskiego, który odbędzie się w kinie Iluzjon – Muzeum Sztuki Filmowej. "Powstanie Warszawskie" w reżyserii Jana Komasy oraz "Kanał" w reżyserii Andrzeja Wajdy przybliżą bohaterską i dramatyczną obronę miasta przez 63 dni trwania powstania. Natomiast za sprawą niezwykłej krótkometrażowej animacji "Warszawa 1935" w reżyserii Tomasza Gomoły przeniesiemy się w czasie do roku 1935 i będziemy mieli okazję zobaczyć, jak wyglądała przepiękna i niezniszczona działaniami wojennymi stolica. Wydarzenie rozpocznie się o godz. 17.00 minutą ciszy.

Piątek (29.07)

W piątek okolicznościowa "Eureka" (19.30). "Ta decyzja została podjęta przez cały naród samorzutnie nie w sierpniu 1944 roku, ale już we wrześniu 1939 roku" – powiedział, po latach, na falach Radia Wolna Europa były dowódca Armii Krajowej gen. Tadeusz Bór-Komorowski o rozpoczęciu Powstania Warszawskiego. Od 2004 roku historię tego jednego z najważniejszych wydarzeń w dziejach Polski opowiada Muzeum Powstania Warszawskiego.

A od teraz nowa publikacja pod redakcją Andrzeja Zawistowskiego, przygotowana przez zespół związany z muzeum. Tytuł publikacji: "Chcieliśmy być wolni. Powstanie Warszawskie 1944". Słowa "Chcieliśmy być wolni i wolność sobie zawdzięczać" wypowiedział wicepremier polskiego rządu Jan Stanisław Jankowski 1 września 1944 roku, w piątą rocznicę wybuchu II wojny światowej. O sytuacji w dniach bezpośrednio poprzedzających powstanie, podejmowanych decyzjach i przygotowaniach opowiedziała Katarzyna Utracka z Muzeum Powstania Warszawskiego, współtwórczyni wystawy głównej muzeum i autorka licznych opracowań dotyczących powstania, współautorka rozdziału "Walka" wspomnianej książki.

W audycji zostały wykorzystane nagrania archiwalne.

Sobota (30.07)

W "Kulturze na weekend" (14.45) mówiliśmy o nadchodzącej 78. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego. Przed nami wydarzenia zorganizowane przez Muzeum Powstania Warszawskiego. Oprócz tego IV Konkurs Fotograficzny "Pamięć »W« kadrze". Zdjęcia pojedyncze i fotoreportaże. "Dziś, jutro, pojutrze - czyli konspiratorzy, powstańcy i naukowcy" - o programie wychowawczym Szarych Szeregów i osobach, które ten program zrealizowały - spotkanie edukacyjne. (Życiorysy takich postaci jak Stanisław Jankowski "Agaton" czy Danuta Szaflarska "Młynarzówna" – które podążyły za hasłem Szarych Szeregów i najpierw walczyły z okupantem, a po wojnie budowały swoje kariery zawodowe). Wreszcie opowiedzieliśmy także o akcji społecznej "Wolność łączy" - czyli dbałość o miejsca pamięci związane z powstaniem.

W audycji "Gdzie jest Pan Cogito" (15.10) zastanowiliśmy się nad polską tradycją powstań. Czym jest? Jak się przejawiała? Czy Powstanie Warszawskie było wyjątkowe? A może wpisuje się w szereg innych zrywów? Czy powstanie styczniowe może dziś łączyć Polaków i Ukraińców?

Niedziela (31.07)

W audycji "W otwarte karty" (15.10) gościem Małgorzaty Raczyńskiej - Weinsberg był prof. Janusz Odziemkowski, historyk. 

W "Kulturalnej Jedynce" (23.00) mówiliśmy o "Kwaterze Bożych Pomyleńców", spektaklu według Władysława Zambrzyckiego w reżyserii Katarzyny Kasicy. Premiera w Muzeum Powstania Warszawskiego 1 sierpnia o północy, w Sali pod Liberatorem.

Poniedziałek (1.08)

Przez cały dzień: informacje w aktualnościach, relacje i transmisje z oficjalnych uroczystości w audycjach publicystycznych. Wyemitujemy również dziesięć odcinków okolicznościowej "nitki" – Powstanie Warszawskie zapisane w piosenkach, z odesłaniem do serwisu specjalnego Polskiego Radia.

W "Sygnałach dnia" (6.00-9.00) rozmowa z dyrektorem Muzeum Powstania Warszawskiego Janem Ołdakowskim.

W "Lecie z Radiem" (9.00-12.00) Małgorzata Raducha opowiadała o bohaterskiej stolicy. Było o Woli i jej powstańczej historii (z przewodnikiem). Z prawnukiem Mieczysława Fogga, Michałem, przemierzyliśmy szlak powstańczych występów słynnego pieśniarza Warszawy. Przyjrzeliśmy się też lewobrzeżnej, też walczącej, Warszawie. 

"Ekspres Jedynki (15.00-18.00) poświęciliśmy filmom o Powstaniu Warszawskim. "Kanał", "Kamienne niebo", według znakomitej powieści Jerzego Krzysztonia, "Godzina W", "Baczyński" oraz "Eroica" - to dzieła różne gatunkowo, ale wszystkie ważne i warte przypomnienia w dniu rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego.

O godz. 17.00, jak co roku, wysłuchaliśmy syren upamiętniających godzinę "W", sprzed 78. lat.

W "Jedynce Dzieciom" (19.00) kolejna opowieść o 1 sierpnia. Dlaczego to tak ważna data w historii Warszawy i w historii Polski? Ponadto zapowiedź koncertu "Warszawiacy śpiewają (nie)zakazane piosenki" (patronat Jedynki) i krótka historia powstańczych pieśni.

Tematem "Eureki" (19.30) był duchowy oręż w Powstaniu Warszawskim. Kapliczki podwórkowe, śluby powstańcze, msze. Te ostatnie - w szpitalach, w bramach domów, mieszkaniach, piwnicach, w kinie, w teatrze, w barze, kawiarni - nie było takiego miejsca, gdzie by ich nie odprawiano podczas powstania. Oczywiście nadal były w kościołach, które stały się także miejscem bezpiecznego schronienia. O duchowym orężu w Powstaniu Warszawskim Marcelina Koprowska - historyk, autorka książki pt. "Życie religijne podczas Powstania Warszawskiego".

Na zakończenie tego niezwykłego dnia (godz. 20.30) zaprosiliśmy na transmisję koncertu z pl. Piłsudskiego: "Warszawiacy śpiewają (nie)zakazane piosenki".

W dniach 1-5 sierpnia Płytą Tygodnia w Programie 1 Polskiego Radia będzie album "Wolne serca" zespołu Kwiat Jabłoni i gości (płyta wydana przez Muzeum Powstania Warszawskiego).

Wtorek (2.08)

W audycji "Dziedzictwo i pamięć" (19.30) mówiliśmy o narodowcach w Powstaniu Warszawskim. Historycy szacują, że w Powstaniu Warszawskim wzięło udział blisko 4800 żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych oraz nawet do 1000 żołnierzy Narodowej Organizacji Wojskowej NOW AK. Ratusz, Bank Polski, kościół św. Krzyża, pierwszy wysokościowiec w stolicy, czyli budynek Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej zwany PAST-ą - to tylko niektóre miejsca, w których walczyli od sierpnia do października 1944 roku. W czasie II wojny światowej środowisko narodowe było liczne oraz zróżnicowane politycznie i wojskowo. Częściowo scalone, a częściowo nie, z Armią Krajową. Choć generalnie byli przeciwnikami zrywu w stolicy, chwycili za broń w Powstaniu Warszawskim. Co wiemy o ich czynie zbrojnym? Gdzie i jak walczyli w obronie Warszawy, a tym samym Polski? Gość: prof. Jan Żaryn, dyrektor Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego.

Czwartek (4.08)

"Kulturalną Jedynkę" (23.38) poświęciliśmy Mironowi Białoszewskiemu - poecie, autorowi słynnego "Pamiętnika z Powstania Warszawskiego". Odwiedziliśmy także wystawę Muzeum Woli: "Białoszewski nieosobny", opowiadającą o jego działalności teatralnej i jej początkach w teatrze okupacyjnym. W tym roku obchodzimy stulecie urodzin Mirona Białoszewskiego i jest on również główną postacią "Stolicy języka polskiego".