Zmiany w prawie, które mają promować polubowne metody rozwiązywania sporów, dotyczą przede wszystkim przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Nowela, autorstwa resortów gospodarki i sprawiedliwości, ma doprowadzić do obniżenia kosztów sporów sądowych, które według szacunków MG kosztują kilkadziesiąt miliardów zł rocznie. Ma też odciążyć sądy.
Nowela ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów idzie przede wszystkim w kierunku jak najwcześniejszego poinformowania stron o możliwości ugodowego rozwiązania konfliktu. Wprowadza np. obowiązek informowania w pozwie o podjęciu próby polubownego rozwiązania sporu przed skierowaniem sprawy do sądu. W przypadku, gdy nie podjęto takiej próby, powód powinien wyjaśnić przyczyny. W intencji projektodawców ma to uświadomić stronom, że "każdy spór powinien zostać poprzedzony oceną, czy sprawa może zostać zakończona polubownie, a sędziemu ułatwi podjęcie decyzji o skierowaniu stron do mediacji w toku postępowania sądowego".
Regulacja przewiduje m.in., że niezależnie od wyniku sprawy, w wypadku nieuzasadnionej odmowy poddania się mediacji przez stronę, sąd może nałożyć na nią obowiązek zwrotu kosztów. Przepis ten wzbudził liczne kontrowersje w trakcie konsultacji społecznych i prac parlamentarnych, gdyż - zdaniem krytyków - wprowadza rodzaj przymusu poddania się mediacji, co godzi w jej istotę, czyli dobrowolność. Przedstawiciele MG i MS przekonywali jednak, że bez tego zapisu reszta zmian pozostanie martwym prawem.
Strony mają być informowane o o możliwości mediacji
Nowe przepisy wzmacniają też obowiązek informowania przez sąd o możliwości skierowania sprawy do mediacji, szczególnie na wstępnym etapie postępowania. W myśl nowych przepisów skierowanie stron do mediacji będzie możliwe na każdym etapie sprawy, a także więcej niż raz w toku postępowania.
Nowe rozwiązania mają także uporządkować kwestie proceduralne dotyczące mediacji, m.in. strony uzyskają pierwszeństwo przy wyborze mediatora, który będzie mógł zapoznać się z aktami sprawy zaraz po przystąpieniu stron do mediacji, a dane kontaktowe stron sąd przekaże mediatorowi w jak najkrótszym czasie. Mediacja będzie mogła zostać wyznaczona na okres do trzech miesięcy, a nie jak obecnie na miesiąc.
Wymagania dotyczące kwalifikacji tzw. mediatorów stałych
Nowe przepisy wprowadzą także wymagania dotyczące kwalifikacji tzw. mediatorów stałych.
Celem zmian jest również stworzenie systemu zachęt finansowych dotyczących kosztów sądowych, np. wniosek o zatwierdzenie ugody pozasądowej zawartej przed mediatorem zostanie zwolniony od opłaty sądowej. Jeżeli do zawarcia ugody dojdzie przed rozpoczęciem rozprawy, sąd zwróci stronom całość uiszczonej opłaty sądowej. Zachętą do mediacji ma być też m.in. propozycja zaliczenia kosztów mediacji do kosztów sądowych, żeby strona niezamożna mogła skorzystać ze zwolnienia z kosztów.
Nowe przepisy mają wejść w życie 1 stycznia 2016 r.
IAR/PAP, awi