NIK zauważa, że część wprowadzonych udogodnień nie jest przez firmy wykorzystywana. Wnioskuje też m.in. o przyspieszenie prac nad projektem nowej Ordynacji podatkowej.
Pakiet 100 zmian dla firm miał ułatwić zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej
W raporcie NIK przypomniano, że wprowadzenie rozwiązań ułatwiających zakładanie i prowadzenie działalności oraz likwidację barier prawnych zakładały projekty aktów prawnych w ramach Pakietu 100 zmian dla firm oraz Konstytucji dla Biznesu przygotowane przez ministerstwo przedsiębiorczości i technologii. Z kolei minister finansów koncentrował swoje prace w głównej mierze na przygotowaniu zmian przepisów Ordynacji podatkowej.
NIK uważa, że nowe rozwiązania nie są w pełni skuteczne w likwidacji barier
"W ocenie NIK wprowadzone zmiany legislacyjne nie przyczyniają się w pełni do skutecznej likwidacji barier w rozwoju firm rodzinnych, a wprowadzone regulacje, jakkolwiek potrzebne, mogą nie dotyczyć obszarów i zagadnień najbardziej oczekiwanych przez przedsiębiorców" - stwierdzono.
Firmy rodzinne nie wykorzystują postanowień zawartych w pakiecie 100 zmian dla firm
Powołując się na dane uzyskane przez NIK na podstawie kontroli w urzędach skarbowych, urzędach miast oraz oddziałach okręgowych ZUS, Izba stwierdziła, że przykładowo udogodnienia wprowadzone przepisami w ramach Pakietu 100 zmian dla firm prawie nie są wykorzystywane przez firmy rodzinne.
Nie ukończono też jeszcze prac nad Ordynacją podatkową
NIK wskazał jednocześnie, że Ministerstwo Finansów nie zakończyło prac nad Ordynacją podatkową - najważniejszą inicjatywą mającą uprościć procedury podatkowe i ułatwić prowadzenie działalności gospodarczej przez firmy sektora małych i średnich przedsiębiorstw, w tym rodzinne.
Izba zauważyła, że doświadczenia wielu krajów Europy pokazują potrzebę udogodnień prawnych adresowanych do takich firm, ze względu na ich znaczenie społeczne oraz wkład w tworzenie PKB. "Przeprowadzone przez NIK anonimowe badanie ankietowe wśród 101 przedsiębiorców rodzinnych wykazało, że zdaniem 78 proc. celowe jest wprowadzenie takich rozwiązań" - podano w raporcie.
Przedsiębiorcy o prowadzeniu firm rodzinnych: większość uważa, że nic się nie zmieniło, ponad jedna trzecia mówi o utrudnieniach
Podkreślono jednocześnie, że opinie dotyczące już wprowadzonych regulacji "nie napawają optymizmem". "Według 73 proc. przedsiębiorców, od 2017 r. warunki prowadzenia firm rodzinnych nie uległy poprawie, przeciwną opinię wyraziło 9 proc. przedsiębiorców, natomiast 18 proc. nie miało zdania na ten temat. Jednocześnie 37 proc. przedsiębiorców uważa, że w ostatnim czasie wprowadzono rozwiązania wręcz utrudniające prowadzenie działalności w firmach rodzinnych, przeciwnego zdania było 63 proc. przedsiębiorców" - wskazano.
Najbardziej przeszkadzają skomplikowane, niejasne i często zmieniane przepisy podatkowe
W opinii ankietowanych firm rodzinnych do największych barier w prowadzeniu działalności gospodarczej zaliczają się: w obszarze uwarunkowań prawnych - złożoność przepisów podatkowych lub brak ich dodatkowej interpretacji, a także częstotliwość ich zmian, w zakresie procedur administracyjnych - okres oczekiwania na wydanie interpretacji, w tym podatkowych, natomiast w zakresie uwarunkowań organizacyjnych lub finansowych - przede wszystkim koszty zatrudnienia i niedobór wykwalifikowanych pracowników.
Nie zdefiniowano definicji przedsiębiorstwa rodzinnego
W raporcie zauważono, że w polskim systemie prawnym nie zdefiniowano pojęcia firma rodzinna. Wśród wniosków NIK uwzględniono rozważenie przez ministra przedsiębiorczości i technologii wprowadzenia do polskiego porządku prawnego definicji takiego pojęcia.
Jednocześnie NIK zawnioskował do tego samego ministra o dokonanie oceny skuteczności wprowadzonych ułatwień dla przedsiębiorców w ramach Pakietu 100 zmian dla firm oraz Konstytucji Biznesu i ewentualne wprowadzenie niezbędnych zmian. Izba zawnioskowała też o przyśpieszenie przez ministra finansów prac nad przygotowaniem projektu nowej Ordynacji podatkowej.
Ministerstwo odpowiada: definicja firmy rodzinnej tylko do celów statystycznych, ważniejsze konkretne rozwiązania
Luiza Modzelewska z Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii wyjaśnia, że taka definicja mogłaby się przydać do celów statystycznych. Jej sformułowanie, zdaniem urzędniczki, nie pomoże jednak w rozwiązaniu konkretnych problemów, z którymi borykają się firmy rodzinne. Jak podkreśla Luiza Modzelewska, ministerstwo identyfikuje konkretne utrudnienia w prowadzeniu działalności gospodarczej i stara się je usuwać. Jako przykład podała sukcesję w firmach rodzinnych.
Ministerstwo monitoruje działanie nowych przepisów, deklaruje, że w razie problemów – będzie reagować
Rozmówczyni Informacyjnej Agencji Radiowej dodaje, że ministerstwo monitoruje rozwiązania wprowadzone w ramach 100 zmian dla firm czy konstytucji biznesu. Luiza Modzelewska wyjaśnia, że można już oceniać część ułatwień wprowadzonych dla przedsiębiorców. Urzędnicy nie znaleźli jednak na tyle istotnych problemów, które wymagałyby zmian przepisów. Przedstawicielka MPiT zastrzega jednak, że w razie potrzeby ministerstwo będzie reagować.
Ministerstwo uważa, że przyjęcie definicji firmy rodzinnej nie jest potrzebne
Jak czytamy w komunikacie resortu, dalsze działania na rzecz ułatwiania procesów sukcesyjnych są jak najbardziej potrzebne. Dlatego trwają już prace nad drugim pakietem ułatwień dotyczących sukcesji firm. Należy zaznaczyć, że Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii reaguje na potrzeby prawne firm rodzinnych, projektując rozwiązania dostosowane do zakresu konkretnych problemów. Dlatego zdaniem resortu, sugestie NIK co do kierunku dalszych zmian nie są trafne. W szczególności te dotyczące przyjęcia generalnej definicji firmy rodzinnej, a następnie wprowadzania rozwiązań dedykowanych takiej kategorii firm. W ocenie MPIT, byłyby to działania niepotrzebne.
Punktem wyjścia do prac nad poprawą otoczenia prawnego, w jakim funkcjonują firmy rodzinne, powinna być identyfikacja problemów i barier, z jakimi firmy te się borykają. Projektowane następnie rozwiązania powinny odpowiadać ich zakresowi, a ten jest różny. System prawny odmiennie reguluje formy działalności gospodarczej, przewiduje szczegółowe rozwiązania dla określonych rodzajów działalności, różnicuje sytuację przedsiębiorców ze względu na skalę działalności.
Ponadto problemy firm rodzinnych dotyczą też innych grup przedsiębiorców. Przykładowo, brak możliwości kontynuowania biznesu po śmierci właściciela firmy dotykał wszystkich przedsiębiorców prowadzących działalność na podstawie wpisu do CEIDG, czytamy w komunikacie resortu.
IAR, PAP, jk