- Czy muzeum to skarbiec, czy też instytucja publiczna otwarta dla wszystkich? - zastanawia się prof. Dorota Folga-Januszewska. - Źródła pisane już w VI w. p.n.e. mówią o istnieniu przyświątynnych kolekcji (a być może także przry innych instytucjach użyteczności publicznej), a jednocześnie zakładane są zbiory o charakterze bibliotek. Nie po to, by rzeczy tam zgromadzone trwały na wieczność, ale po to, by ludzie z nich korzystali. Od początku zatem zbiorów protomuzealnych mamy dwa byty: zamknięty (skarbiec) i otwarty (udostępniony publiczności).
Muzea mogą gromadzić obiekty rozmaitego rodzaju, są bowiem jedynym rodzajem instytucji, które obejmują wszystko, co tworzy człowiek i co powstaje w jego otoczeniu – od meteorytów po wirtualne fantazje sztuki. Mogą nawet gromadzić idee, dziedzictwo niematerialne ludzkości. Do tego typu instytucji należą na przykład muzea nauki.
- Jeśli mówimy o muzeach, używamy dwóch różnych pojęć: kolekcji i zbioru - wyjasnia prof. Folga-Januszewska. - Kolekcja to coś, co jest świadomie tworzone, jest rodzajem rozciągniętego w czasie aktu twórczego, dlatego historyczne kolekcje traktowane są jako nierozdzielne. Z drugiej strony są zbiory: mniej lub bardziej przypadkowe gromadzenie przedmiotów, a nawet kolekcji.
Ciekawe, że kolekcjonerstwo jest również pojęciem… psychiatrycznym. Każdy przejaw kolekcjonowania jest przejawem pewnej aberracji psychicznej – "normalny" człowiek nie kolekcjonuje, po prostu używa i idzie dalej. Z drugiej strony kolekcjonerstwo zbliżone jest do twórczości artystycznej.
W audycji Hanny Marii Gizy prof. Dorota Folga-Januszewska opowiadała o różnych koncepcjach muzealnych i o najwazniejszych, najstarszych i pionierskich muzeach na ziemiach polskich od Jerzego III Piasta przez Izabellę Czartoryską i Stanisława Augusta Poniatwoskiego po czasy współczesne. Z kolei Wojciech Krukowski, wieloletni dyrektor Centrum Sztuki Współczesnej - Zamek Ujazdowski, mówił o powstawaniu zbiorów i kolekcji CSW.
(kk)