Polski Dzień Radia. Co przygotowała Trójka?

O Polskim Dniu Radia mówiliśmy w serwisach informacyjnych Trójki. Ponadto w audycji "Bed & Breakfast" (8.05-9.00) Piotr Firan i Raf Uzar opowiedzieli o radiu, dzięki któremu możemy uczyć się języka angielskiego.

W "Zagadkowej niedzieli", którą poprowadzi Katarzyna Stoparczyk (9.05-10.00), mówiliśmy o radiu dla całych rodzin. Przygotowaliśmy też konkurs, w którym rozdamy głośniki z logotypem Polskiego Radia.

Z kolei w audycji "Leniwe przedpołudnie" Anny Popek (11.05-12.00) podkreślała rolę radia towarzyszącego w różnych sytuacjach, także w ramach relaksu. W ramach konkursu mieliśmy dla słuchaczy odbiornik radia cyfrowego DAB+ oraz słuchawki Pioneer z logotypem Polskiego Radia.

***

Na pierwszą próbną audycję radiową trzeba było poczekać jeszcze dwa lata. Datę jej nadania ze stacji przedsiębiorstwa Polskie Towarzystwo Radiotechniczne w Warszawie - 1 lutego 1925 roku - uznaje się za początek polskiej radiofonii. Polskie Radio regularne nadawanie programów rozpoczęło 18 kwietnia 1926 roku.

Kiedy Polskie Radio rozpoczynało działalność w 1926 roku, audycji słuchało niespełna 5 tys. osób. Cały program był nadawany na żywo, głównie wieczorem. Większość czasu antenowego zajmowała muzyka. Okres międzywojenny to czas intensywnej radiofonizacji kraju. Przełomowy był rok 1935, kiedy wprowadzono wiele technicznych nowości, wśród nich zapis dźwięku na stalowej taśmie. Pojawiła się też możliwość przeprowadzania transmisji z koncertów czy zawodów sportowych z różnych miejsc na świecie.

Posłuchaj najstarszych archiwalnych nagrań, zachowanych w Archiwum Polskiego Radia.

Pierwszy był Kraków

Pierwsza rozgłośnia regionalna Polskiego Radia wystartowała w Krakowie 15 lutego 1927 roku. Słuchacze mogli usłyszeć m.in. bicie dzwonu Zygmunta i melodię hejnału mariackiego. Kraków był też miejscem eksperymentów z nowymi formami radiowymi. 

- Coraz to nowy typ audycji był wprowadzany, m.in. pamiętam, że z artystką dramatyczną Haliną Starską wprowadziłyśmy audycje dziecięce - wspominała Lena Meyerholdowa, pierwsza dama przedwojennej krakowskiej radiofonii. 

Poznań - niecierpliwi radioentuzjaści

- Stworzyliśmy dalsze ogniwo łączące naród polski z cywilizacją świata – powiedział prezydent miasta Cyryl Ratajski inaugurując 24 kwietnia 1927 emisję programu Polskiego Radia w Poznaniu.

Poznańska rozgłośnia powstała w innym trybie niż pozostałe oddziały Polskiego Radia. Radiostacja została uruchomiona przez Towarzystwo Radiofoniczne "Radio Poznańskie". Antena początkowo działała jako subkoncesjonariusz Polskiego Radia. Jako osobny byt funkcjonowała przez sześć lat, dopiero w 1933 roku została wchłonięta w struktury Polskiego Radia. 

Poznańscy radiowcy byli pionierami na polu komentarza sportowego na żywo. Ludomir Budziński, wówczas student medycyny, przeprowadził pierwszą w historii polskiej radiofonii relację z meczu Warta Poznań - Philips Eindhoven. 

Z Katowic na cały świat

Utworzenie polskiej rozgłośni na, wydartym w powstaniach i plebiscytach, Śląsku było kwestią walki o "rząd dusz". Od 15 listopada 1925 roku tuż przy granicy, w Gliwicach, funkcjonowała bowiem radiostacja niemiecka. Wkrótce po uruchomieniu sygnał z Katowic objął nie tylko region, ale niemal cały świat.

28 lutego 1929 roku została nadana z Katowic pierwsza audycja dla zagranicy - "Francuska skrzynka z Katowic". - To był fenomen radiofoniczny. Przestrzeń nie była tak zajęta przez nadajniki jak dzisiaj - wyjaśniał Eugeniusz Łabus, wieloletni dziennikarz katowickiej rozgłośni.

Rozgłośnia Polskiego Radia w Wilnie

Radio w Wilnie rozpoczęło działalność programową 15 stycznia 1928 roku. Uruchomione zostało 28 listopada 1927 roku. Początkowo dysponowało stacją nadawczą o mocy 0,5 kilowatów, w roku 1931 wzmocniono ją do 16 kilowatów.

Wkrótce rozgłośnia zasłynęła z interesujących słuchowisk, audycji popularyzujących naukę, a także lubianych w całym kraju programów rozrywkowych, takich jak "Wileńska kukułka". Dyrektorem rozgłośni został porucznik Roman Pikiel, kierownikiem programowym Witold Hulewicz. Od 3 maja 1928 roku sygnałem stacji był głos kukułki.

Rozgłośnia we Lwowie

85 lat temu, 15 stycznia 1930 roku, nadawanie rozpoczęło Polskie Radio Lwów. Nadajnik był słaby. Studio mieściło się w gmachu przy ulicy Batorego 6, a stacja nadawcza na terenie Targów Wschodnich. Stąd emitowano na antenę programy, które, początkowo słuchane z podejrzliwością, zdobyły niedługo najsilniejszą, po stolicy, pozycję w radiofonii polskiej. To nie prasa ani teatr, tylko właśnie radio przywróciło miastu Lwów jego dawne znaczenie. Fenomenem na skalę kraju była satyryczna audycja "Wesoła Lwowska Fala" prowadzona przez legendarny duet lwowskich baciarów - Szczepcia i Tońcia. 

W latach 20. i 30. radio nadawało odczyty, audycje dla dzieci, komunikaty rolnicze, gospodarcze i meteorologiczne. Program wzbogacił się też o audycje literackie oraz słuchowiska. Codzienną praktyką stało się nagrywanie audycji, przedtem nadawanych wyłącznie na żywo. Radio stało się nieodłączną częścią codziennego życia. Było szybsze niż prasa i trafiało do osób, które nie potrafiły czytać.

Wrzesień 1939 roku w Polskim Radiu. Posłuchaj!

"A więc wojna!" - wrzesień 1939

Nie do przecenienia była rola Polskiego Radia we wrześniu 1939 roku. Ludność stolicy dowiadywała się tą drogą o sytuacji w mieście i o postępach walk. Radio budowało też poczucie jedności. Podczas oblężenia w rozgłośni pracowało ponad sto osób z Warszawy, a także z rozgłośni regionalnych w Łodzi, Katowicach, Toruniu i Poznaniu. Po 5 września 1939 roku do pracy przychodzili ochotnicy. Pracowali, by informować i podnosić na duchu warszawiaków. W czasie wojny radio umożliwiało docieranie z informacjami za linię frontu, między innymi do krajów okupowanych przez Niemcy, pełniło funkcje dywersyjne, podtrzymywało ducha oporu oraz wiarę w zwycięstwo.

IAR/im/bm/mk