Logo Polskiego Radia
POSŁUCHAJ
Polskie Radio
Martyna Konopka 25.02.2015

Gamal Abdel Naser - budował "socjalizm arabski"

- Jego filozofia rewolucji była pianą ubitą z marksistowskich cytatów, zachodniego liberalizmu i islamu - mówił angielski historyk Paul Johnson.
Prezydent Gamal Abdel Nasser składa przysięgę. foto: wikipediadomena publicznaPrezydent Gamal Abdel Nasser składa przysięgę. foto: wikipedia/domena publiczna

Gamal Abdel Naser (ur. 15.01.1918 r., zm. 28.09.1970 r.) egipski oficer i polityk, w 1952 roku uczestniczył w lipcowym zamachu stanu i obaleniu króla Faruka. Z ramienia Rady Rewolucyjnej pełnił funkcję głównodowodzącego armią, wicepremiera, a następnie - od 25 lutego 1954 - premiera, i w końcu prezydenta Egiptu. Znacjonalizował Kanał Sueski. Jego polityka doprowadziła do wybuchu "wojny sześciodniowej" z Izraelem.

Zjednoczyć świat arabski

Naser ugruntowywał swoją pozycję jako przywódca krajów arabskich. 1 lutego 1958 roku doszło do powstania Zjednoczonej Republiki Arabskiej, którą utworzyły trzy państwa: Egipt, Syria i Jemen. 5 lutego 1958 roku Gamal Abdel Naser został mianowany jej prezydentem. Utworzenie Zjednoczonej Republiki Arabskiej miało być wkładem w szeroki ruch ideowo-polityczny, który zakładał jednoczenie się świata arabskiego. Naser widział się w roli promotora tego procesu.

Unia ta w pewnym sensie polegała na wyrównywaniu różnic pomiędzy bogatszą Syrią i biedniejszym Egiptem. Podobnie jak wiele innych związków arabskich, nie przetrwała zbyt długo, istniała około 3,5 roku. Jednak Egipt pod tą nazwą funkcjonował do końca życia Nasera i dopiero jego następca prezydent Anwar Sadat zmienił ją na Arabską Republikę Egiptu.

Chciał połączyć socjalizm z Koranem

Naser usiłował dostosować ustrój państwa do wzorów realnego socjalizmu. Otrzymał wsparcie krajów obozu radzieckiego. Wprowadził system monopartyjny z rządzącą Arabską Unią Socjalistyczną. Dążył do nacjonalizacji i stworzenia sektora publicznego w gospodarce. Państwo przejęło kontrolę nad bankami, towarzystwem ubezpieczeniowym, firmami przemysłowymi, handlowymi i transportowymi.

Realizowanie tez socjalistycznych przez Nasera było próbą dopasowania obcej ideologii do świata muzułmańskiego, do zupełnie innych warunków społeczno-ekonomicznych.

Wojna sześciodniowa

W 1967 roku działania Nasera doprowadziły do wojny z Izraelem. Bezpośrednią przyczyną był rozkaz zamknięcia cieśniny Tirańskiej, co zablokowało dostęp do izraelskiego portu Eilad. Wojna sześciodniowa zakończyła się dotkliwą klęską Egiptu. Prezydent podał się wtedy do dymisji, co wywołało masowe demonstracje jego zwolenników, więc ostatecznie postanowił on pozostać na swoim stanowisku.

Gamal Abdel Naser zmarł nagle 28 września 1970 roku na zawał serca. - Naser odegrał wybitną rolę zarówno w Egipcie, w polityce arabskiej, jak i w polityce ruchu krajów niezaangażowanych. Na pewno należy do galerii najwybitniejszych polityków XX stulecia - mówił historyk prof. Marek Malinowski.

mk