Jak podkreślili analitycy PIE w raporcie "Pandenomics. Zestaw narzędzi fiskalnych i monetarnych w dobie kryzysów", podsumowującym pierwszy etap światowej walki z pandemią, olbrzymie pakiety stymulacyjne osłonią światową gospodarkę przed całkowitą katastrofą, ale "z pewnością nie pozwolą zachować dotychczasowej jej struktury".
Miliardy ludzi zostały w domu
Pandemia koronawirusa, jak czytamy, doprowadziła do ograniczenia aktywności 3 mld ludzi.
- Międzynarodowa Organizacja Pracy szacuje, że nawet 25 mln ludzi na całym świecie może zostać zwolnionych. Konsumpcja ma spaść o 33 proc., a każdy miesiąc hibernacji gospodarki odznacza się negatywnym wpływem na globalne PKB w wysokości 2 pkt. proc. - zaznaczono w raporcie.
Wyjątkowy kryzys, wyjątkowe metodu
Według dyrektora Polskiego Instytutu Ekonomicznego Piotra Araka, cytowanego w komunikacie, pandemia koronawirusa to wydarzenie bez precedensu.
- Obecna sytuacja wydaje się poważniejsza od kryzysu sprzed dekady, bo stopień ograniczenia aktywności gospodarczej, z jakim mamy dziś do czynienia, jest charakterystyczny raczej dla warunków wojennych – zaznaczył.
Dodał, że łącznie kraje G20 i Polska zaplanowały przeznaczenie ponad 4 bln dol. na stymulację fiskalną i to już w pierwszej fazie zmagań z koronawirusem.
- Polski pakiet fiskalny wynosi. 6,2 proc. PKB i jest o ponad 5 pp. wyższy niż w przypadku kryzysu finansowego 2009 roku - wskazał.
Pandemia koronawirusa, jak podkreślili autorzy raportu, zaskoczyła nie tylko tempem rozprzestrzeniania się między krajami czy kontynentami. - Niespodziewane jest to, że w nowoczesnym świecie jedynymi skutecznymi metodami zapobiegającymi dalszej ekspansji COVID-19 są społeczna izolacja i zahamowanie aktywności, także gospodarczej, ludności - napisano.
Przypomniano, że mamy do czynienia z ograniczeniem podaży pracy z powodu zachorowań, kwarantanny i innych obostrzeń oraz brakiem komponentów do produkcji na skutek zerwania łańcuchów dostaw. Tym zjawiskom towarzyszy spadek konsumpcji i inwestycji prywatnych oraz silne załamanie w najbardziej wrażliwych na skutki hibernacji sektorach, takich jak turystyka czy transport. "Spada dostępność do kredytów dla firm, obniża się stabilność sektora finansowego" - wyliczyli autorzy raportu.
PIE zwróciło uwagę, że koronawirus oddziałuje też na nastroje społeczne - powoduje odpływ kapitału, co wiąże się z paniką inwestorów i spadkiem zaufania przedsiębiorców.
- Wystarczy spojrzeć na statystyki płynące zza oceanu, aby wiedzieć, że obecny kryzys dotknie sfery realnej gospodarki w stopniu większym niż kryzys finansowy sprzed ponad dekady - zaznaczyli eksperci. Przypomnieli, że wówczas z amerykańskiego rynku pracy zniknęło 8,7 mln miejsc pracy. Tymczasem "tylko między 14 marca a 3 kwietnia tego roku aż 16,6 mln Amerykanów złożyło wniosek o zasiłek dla bezrobotnych".
Różne sposoby walki z koronawirusem
Autorzy raportu Ignacy Święcicki i Paweł Śliwowski odnieśli się do podjętych przez rządy różnych krajów strategii walki z pandemią. Np. w Niemczech stosuje się tzw. Kurzarbeitergeld, którego celem jest utrzymanie zatrudnienia w przedsiębiorstwach, pomimo spadku obrotów firmy.
- Polega ono na państwowym wsparciu wypłat pensji, kiedy firmom brakuje zleceń - wyjaśniono. Wprowadzone w marcu zmiany w Kurzarbeitergeld pozwalają na objęcie programem także pracowników tymczasowych, zawieszenie wpłat na ubezpieczenia społeczne za pracowników oraz zwiększenie liczby firm mogących ubiegać się o rekompensaty - dodano.
W Danii rząd wypłaca 75 proc. wynagrodzeń pracowników w czasie kryzysu, a Wielka Brytania, pokrywa 80 proc. wysokości pensji.
- Francuzi postawili na utrzymanie istnienia jak największej liczby przedsiębiorstw poprzez gwarantowane pożyczki dla firm. Pożyczek udzielają banki komercyjne, zaś ich gwarantem jest rząd - podkreślono. Maksymalna kwota pożyczki to 3 miesiące obrotu lub 2 lata listy płac. Z kolei w Norwegii państwo oferuje wysokie zasiłki dla bezrobotnych.
- Są one równe ponad 50 proc. wynagrodzenia pracownika sprzed zwolnienia i mogą być wypłacane przez 26 tygodni w okresie 18 miesięcy - czytamy. Hiszpania wprowadziła zaś zakaz zwalniania pracowników w trakcie kryzysu.
- Pracodawca jest zobowiązany do opłacania wyłącznie składek społecznych, a pracownicy mogą ubiegać się o zasiłek w wysokości do 70 proc. ich pierwotnej pensji - wyjaśniono.
Eksperci PIE dodali, że Komisja Europejska przeznaczyła 3 mld euro na Instrument Wsparcia Kryzysowego czy 100 mld euro na pożyczki dla krajów potrzebujących dofinansowania programów utrzymania zatrudnienia. Pozwolono też na czasowe odejście od reguł Paktu Stabilności i Wzrostu, co oznacza zgodę na deficyty budżetowe przekraczające 3 proc. PKB.
Powolne przejście do (nowej) normalności
Według raportu fazy kryzysu można podzielić na: przerwanie łańcuchów produkcji, wprowadzenie pierwszych restrykcji, całkowity "lockdown", stopniowe łagodzenie ograniczeń i nową normalność.
- Środki zaradcze należy dobierać zależnie od fazy, w której się znajdujemy i dlatego dzisiaj dominują działania radykalne - oceniono. Autorzy raportu rekomendują, że już dziś trzeba się skupić przede wszystkim na nowym podejściu do rezerw strategicznych i wzmacnianiu potencjału polskiego przemysłu. Wskazują m.in. na konieczność wykorzystania szans płynących z nowego otwarcia w handlu międzynarodowym. "Skoro utrzymujemy płynność finansową firm, to także po to, by cały region Europy Centralnej zaczął odgrywać większą rolę w globalnej gospodarce" - zaznaczyli.
Według autorów ważne jest też utworzenie Funduszu Inwestycji Publicznych, który pozwoli finansować działania inwestycyjne i antykryzysowe. Chodzi, jak wskazali, m.in. o duże projekty infrastrukturalne, jak i transformację energetyczną, technologiczną modernizacje szkół i szpitali, większe finansowanie badań i rozwoju w sektorze prywatnym. Realizacja tych celów będzie możliwa, "jeżeli impuls fiskalny ze strony państwa zostanie podtrzymany także w warunkach nowej normalności"
PolskieRadio24.pl, PAP, PIE, md