Przy stołecznym Kamieniu upamiętniającym żołnierzy z oddziału AK "Żywiciel" na Żoliborzu prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz - Waltz a także marszałek Sejmu Grzegorz Schetyna złożyli kwiaty.
Czytaj więcej w serwsie Powstanie Warszawskie >>>
- Mija już 67 lat od 1 sierpnia 1944 roku. Co roku przywołujemy pamięć tamtych sierpniowych i wrześniowych dni i zawsze te obchody zaczynają się tutaj, na Żoliborzu, gdzie doszło do pierwszych starć, gdzie powstanie się zaczęło. Każdy dzień, miejsce, dom i ulica Warszawy pamięta tamten czas, tę krew, poświęcenie i walkę i jest z tego czasu i z Was dumna. Dziś i codziennie powtarzamy, że jesteśmy wdzięczni za tamte dni - powiedział Grzegorz Schetyna.
To tu zaczęło się Powstanie
Na Żoliborzu walki rozpoczęły się jeszcze przed godziną "W", czyli przed 17.00.
1 sierpnia 1944 roku ok. godz. 13.30 na ul. Krasińskiego żołnierze AK, którzy przenosili broń na miejsce koncentracji jednego z oddziałów, natknęli się na patrol niemiecki. Rozpoczęła się strzelanina. Niemcy ściągnęli posiłki ze Śródmieścia, a do walk przyłączyły się kolejne powstańcze oddziały.
Przez cały okres powstania Żoliborz - odcięty od Śródmieścia przez siły niemieckie na linii Dworca Gdańskiego - stanowił powstańcze państwo "Rzeczpospolitą Żoliborską" ze sprawnie zorganizowaną administracją wojskową i cywilną.
Żołnierze "Żywiciela" podkreślają, że nie było takiej struktury jak "Zgrupowanie Żywiciel", a oni byli żołnierzami swojego dowódcy "Żywiciela" - płk Mieczysława Niedzielskiego w XXII, a potem II Obwodzie Armii Krajowej i 8. Dywizji Piechoty AK im. Romualda Traugutta. Oprócz sześciu zgrupowań - "Żaglowiec", "Żbik", "Żmija", "Żniwiarz", "Żubr" i "Żyrafa" - na Żoliborzu działała także służba sanitarna, a harcerze kanałami przenosili meldunki.
Powstanie Warszawskie zakończyło się na Żoliborzu 30 września. "Żywiciel" mimo ran nie chciał poddawać dzielnicy, podporządkował się jednak rozkazom dowódcy powstania gen. Tadeusza Komorowskiego "Bora". Do niewoli poszło ok. 1500 żoliborskich żołnierzy.
Po wojnie płk Mieczysław Niedzielski "Żywiciel" trafił do USA, gdzie pracował jako robotnik. Zmarł 18 maja 1980 roku w Chicago w wieku 83 lat. Jego prochy sprowadzono do Polski we wrześniu 1992 roku i złożono na Powązkach Wojskowych w kwaterze powstańczej, gdzie spoczywają jego żołnierze.
Największy zryw powstańczy w okupowanej Europie
Powstanie Warszawskie było największą akcją zbrojną podziemia w okupowanej przez Niemców Europie. Planowane na kilka dni, trwało ponad dwa miesiące.
W czasie walk zginęło około 18 tysięcy powstańców, a 25 tysięcy zostało rannych. Straty wśród ludności cywilnej wynosiły około 180 tysięcy zabitych. Pozostałych przy życiu mieszkańców Warszawy, ok. 500 tysięcy wypędzono z miasta, które po powstaniu zostało niemal całkowicie zburzone.
IAR, PAP/ mch