"Bezpieczeństwo energetyczne, jako gwarancja dostaw energii definiowane jest zwykle przez odporność systemu energetycznego na wyjątkowe i nieprzewidywalne wydarzenia, które mogą zagrozić fizycznej integralności przepływu energii lub prowadzić do niepowstrzymanego wzrostu jej cen niezależnie od podstaw ekonomicznych. Jest to zatem część systemu bezpieczeństwa narodowego, bowiem niezawodny i stały dostęp do źródeł energii, po kosztach możliwych do poniesienia przez społeczeństwo, jest niezbędnym elementem każdej nowoczesnej gospodarki" - czytamy na stronach resortu.
Ogólniej rzecz ujmując bezpieczeństwo energetyczne to taki stan gospodarki, który zapewnia pokrycie bieżącego i przyszłego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię, w sposób technicznie i ekonomiczne uzasadniony, przy minimalnym negatywnym oddziaływaniu sektora energii na środowisko i warunki życia społeczeństwa.
Energia powinna być dostarczana z wielu źródeł
XI Kongres Polska Wielki Projekt. Dziś pierwsze debaty
Światowe zapotrzebowanie na energię stale rośnie, a gwarancje jej stałych dostaw stają się szczególnie istotne w gwałtownie rozwijających się gospodarkach. Ministerstwo podkreśla, że aby zapewnić utrzymanie dotychczasowego poziomu produkcji i stworzyć warunki do dalszego wzrostu ekonomicznego, energia musi być łatwo osiągalna i tania, a system jej dostarczania odporny na krótko- i długotrwałe zakłócenia. Przerwy w dostawach energii mogą doprowadzić do znacznych strat finansowych i wywołać chaos w centrach ekonomicznych. Mogą też spowodować potencjalne szkody dla zdrowia i zamożności społeczeństwa.
Przewidywany wzrost zapotrzebowania na energię oznacza, że powinna być ona dostarczana z wielu źródeł, obecnie i w najbliższej przyszłości. Zróżnicowany miks energetyczny zapewnia bezpieczeństwo dla systemu energetycznego poprzez swoją elastyczność w zaspokajaniu potrzeb danego państwa.
Z opracowania wynika, że bezpieczeństwo dostaw energii zależne jest od wielu czynników, wśród których wyróżnić można kilka najważniejszych:
- Różnorodność (dywersyfikacja) zdolności wytwórczych - zrównoważone i dobrze zbalansowane systemy produkcji energii, obejmujące różnorodne technologie wytwarzania elektryczności wraz z odpowiednimi mocami wytwórczymi umożliwiają maksymalne wykorzystanie wszystkich zalet danej technologii. Pozwalają ponadto pozostawanie cen na zaakceptowanym poziomie oraz zapewniają ciągłość dostaw energii do konsumentów.
- Ceny - dostawa taniej (na akceptowalnym poziomie) energii dla konsumenta jest pochodną kosztów jej wytwarzania, przesyłu i dystrybucji. Przerwanie sieci dostaw może wpływać negatywnie na poziom cen i stwarzać trudności ekonomiczne dla państw, które są narażone na nadmierną zależność od jednego źródła zaopatrzenia. Utrzymujący się wzrost i krótkotrwałe gwałtowne zwyżki cen ropy naftowej, gazu i elektryczności mogą wyzwalać inflację i recesję.
- Wymagany poziom inwestycji - dla zaspokojenia przewidywanego wzrostu zapotrzebowania na energię niezbędna jest realizacja znacznych inwestycji (produkcja, przesył). Możliwość realizacji takich inwestycji, szczególnie problematyczna w wielu państwach rozwijających się, będzie znaczącym czynnikiem wpływającym na bezpieczeństwo energetyczne w nadchodzących latach.
- Transport - energia musi być dostępna na żądanie i dlatego też łatwość i bezpieczeństwo, z jakimi paliwo i elektryczność będą transportowane, jest kluczowym czynnikiem zapewniającym bezpieczeństwo energetyczne.
- Koncentracja dostawców - zależność od ograniczonej liczby dostawców importowanego paliwa może spowodować wzrost zagrożenia i podnieść ryzyko wrogiego oddziaływania rynku paliw. W przypadku gdy dostawcy pochodzą z państw niestabilnych politycznie może wystąpić także rosnące ryzyko zakłóceń w dostawach.
- Dostępność infrastruktury i wiedzy eksperckiej - do zbudowania różnorodnego miksu energetycznego państwa muszą mieć dostęp do zróżnicowanych źródeł energii. Wymaga to posiadania niezbędnej wiedzy i infrastruktury w obszarze różnych technologii produkcji oraz systemów przesyłu i dystrybucji, takich jak: rurociągi, porty, wzajemne połączenia energetyczne (interkonektory) i linie przesyłowe.
- Sieć wzajemnych połączeń systemów energii - interkonektory systemów energii, szczególnie elektrycznej, także muszą być brane pod uwagę w analizie ryzyka energetycznego. Ograniczona liczba połączeń i wąski rynek dostawców powodują wzrost ryzyka zakłócenia dostaw energii, poprzez redukcję możliwych opcji zaspokajania potrzeb energetycznych.
- Zamienność paliw - różnorodność w zużyciu paliw może stanowić istotny czynnik podnoszący bezpieczeństwo energetyczne. Przekształcanie (konwersja) paliw typu: węgiel w gaz, gaz w paliwo ciekłe i gazyfikacja węgla ułatwiają zaspokajanie potrzeb nawet w przypadku gdy dostawy paliw konwencjonalnych mogą być zakłócone.
- Zagrożenia polityczne - system dostaw energii może być narażony na zakłócenia i dezorganizację wywołane przez różne i często sprzeczne interesy polityczne państw lub ataki terrorystyczne.
Bezpieczeństwo długo i krótkoterminowe
Fuzja Orlenu, Lotosu i PGNiG. Wiceprezes Instytutu Staszica: to zwiększenie potencjału finansowego
"Bezpieczeństwo energetyczne ma wiele aspektów. Długoterminowe dotyczy głównie dostępności do zasobów energii pierwotnej oraz realizacji odpowiednich inwestycji w odpowiednim czasie i z odpowiednim wyprzedzeniem, aby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na energię wraz z rozwojem ekonomicznym i w zgodzie z polityką ochrony środowiska" - czytamy w opracowaniu.
Natomiast bezpieczeństwo krótkoterminowe koncentruje się na przeciwdziałaniu zakłócaniom dostaw energii pierwotnej oraz zdolności systemu energetycznego do reagowania na nagłe zmiany równowagi pomiędzy jej podażą i popytem.
Bezpieczeństwo energetyczne ma także wymiar zewnętrzny (geopolityczny) i wewnętrzny.
Wymiar zewnętrzny uwzględnia następujące czynniki:
- geopolitykę i dostęp do paliw pierwotnych;
- bezpieczeństwo i adekwatność infrastruktury międzynarodowej;
- nieprzewidywalne wyczerpywanie się zasobów;
- odporność na zmiany w polityce klimatycznej.
Wymiar wewnętrzny uwzględnia:
- zdolność do produkcji energii;
- krajową infrastrukturę do transportu energii;
- adekwatność rynku energii i możliwości jego regulacji;
- stabilność cen;
- niezawodność operacyjną źródeł wytwórczych.
Samowystarczalności nabiera szczególnego znaczenia
Ministerstwo Klimatu i Środowiska podkreśla, że zagrożenie geopolityczne odnosi się zwykle do nośników energii pierwotnej (ropa, gaz, węgiel, uran lub źródła odnawialne) ponieważ ich rozmieszczenie zależy od zmienności i kaprysów geologii oraz klimatu. Zatem produkcja i konsumpcja energii są często fizycznie odseparowane i odbywają się w państwach i regionach o odmiennej historii, kulturze i systemach wartości.
Z wyjątkiem prac poszukiwawczych i wydobycia, pozostałe ogniwa w łańcuchu zaopatrzenia w energię, takie jak oczyszczanie lub wzbogacanie, konwersja i dystrybucja, mogą i powinny być fizycznie rozmieszczone bliżej ostatecznego odbiorcy lub znajdować się bezpośrednio pod jego kontrolą.
Zagrożenia zewnętrzne dostaw energii są - według resoru - funkcją relacji pomiędzy państwami produkującymi i konsumującymi, które wzajemnie ponoszą odpowiedzialność za ryzyko przerw w dostawach. Relacje te są często bardzo trudne do przewidzenia zwłaszcza, że większość łatwo dostępnych złóż węglowodorów zlokalizowanych jest w potencjalnie niestabilnych regionach. Najlepszą strategią minimalizacji takiego zagrożenia jest dywersyfikacja źródeł oraz szlaków transportowych dla zaopatrzenia.
"Sprawa samowystarczalności nabiera szczególnego znaczenia w przypadku rynku energii elektrycznej, bowiem z powodu wysokich kosztów jej magazynowania może być ona przesyłana w opłacalny sposób na relatywnie krótkie odległości. W państwach wyspiarskich, jak np. Japonia i Australia, czy krajach wręcz izolowanych, jak Korea, krajowa produkcja energii musi w całości pokrywać jej zapotrzebowanie" - czytamy w analizie.
PolskieRadio24.pl, DoS