Bogata w gaz i ropę naftową Rosja jest połączona z europejskimi rynkami energetycznymi za pomocą szeregu kluczowych rurociągów, z których największy przebiega przez Ukrainę.
W zeszłym roku ilość gazu dostarczanego do Europy ukraińskimi rurociągami spadła o 25 proc., a obawy przed dalszymi zakłóceniami wzrosły wraz z gromadzeniem się rosyjskich wojsk w pobliżu granicy z Ukrainą.
Moskwa zaprzecza twierdzeniom Zachodu, jakoby planowała inwazję na Ukrainę. Jeśli jednak dojdzie do zaognienia kryzysu, istnieje niewiele alternatyw, które mogłyby wypełnić lukę w przypadku przerwania dostaw rosyjskiego gazu do Europy.
Może boleć
Pod koniec stycznia firma S&P Global Platts Analytics oceniła, że całkowite wstrzymanie przepływu rosyjskiego gazu do Europy jest "wysoce nieprawdopodobnym scenariuszem", ale nawet niewielkie zakłócenia na tle post-pandemicznego globalnego niedoboru rezerw gazu i gwałtownie rosnących cen mogą spowodować głęboki ból dla europejskich rynków energetycznych i odbiorców końcowych.
Już tej zimy ceny energii w Europie gwałtownie wzrosły z powodu niskiego poziomu zapasów gazu, wysokich cen emisji dwutlenku węgla w Unii Europejskiej, mniejszej liczby dostaw tankowców ze skroplonym gazem ziemnym oraz niższych niż zwykle dostaw gazu z Rosji i przestojów w infrastrukturze.
Tranzyt rosyjskiego gazu do UE. Źródło: PAP/ Reuters
Dalsze zakłócenia w imporcie energii oznaczałyby kłopoty dla kontynentu, który w coraz większym stopniu polega na zewnętrznych źródłach energii, podczas gdy w kraju kładzie się nacisk na rozwój alternatywnych, ekologicznych źródeł energii. W 2019 r., czyli w ostatnim roku, w którym dostępne były kompletne dane, aż 60 proc. potrzeb energetycznych Unii Europejskiej było zaspokajanych przez import z zagranicy.
Europa uzależniona
Spośród dwóch głównych źródeł energii - gazu i ropy naftowej - UE jest najbardziej uzależniona od Rosji jako źródła gazu ziemnego, który stanowi stale rosnący udział w bilansie energetycznym bloku, w miarę jak kontynent ogranicza zużycie węgla.
Dzięki bogatym złożom gazu, bliskości pól naftowych i rozbudowanej sieci rurociągów Rosja dominuje na unijnym rynku gazu, dostarczając około 38 proc. całości dostaw. Norwegia, kolejne największe źródło gazu ziemnego w Unii, dostarcza połowę tego, czyli zaledwie 19 proc. rynku.
Współzależność między Europą a Rosją może się jeszcze pogłębić dzięki nowemu gazociągowi Nord Stream 2, który ma podwoić bezpośrednie dostawy gazu ziemnego z Rosji do Niemiec przez Morze Bałtyckie. Oczywiście, o ile kryzys na Ukrainie nie zagrozi procesowi zatwierdzania Nord Stream 2 przez organy regulacyjne - jest to potężna groźba, która może doprowadzić do zaprzestania realizacji całego projektu, co Stany Zjednoczone i Europa wykorzystały podczas negocjacji.
Przesył rosyjskiego gazu przez Europę. Źródło: PAP/Reuters
Główny rynek eksportowy
Wobec ścisłego powiązania rynków energetycznych Europy i Rosji, głównym zagrożeniem dla Europy, które może zrównoważyć działania Rosji na Ukrainie, jest połączenie sankcji oraz opóźnienie lub całkowite wstrzymanie procesu certyfikacji gazociągu Nord Stream 2. Europa jest głównym rynkiem eksportowym gazu z Rosji, przy czym Niemcy, Włochy i Francja będą odbierać prawie 36 proc. całego rosyjskiego eksportu gazu w 2020 roku. Daje to kontynentowi znaczną przewagę po stronie popytu. Rząd niemiecki, pod silną presją Stanów Zjednoczonych i innych zachodnich sojuszników, poinformował, że rozważy nałożenie sankcji na Nord Stream 2, jeśli Rosja zaatakuje Ukrainę.
Analitycy ostrzegają jednak, że sankcje europejskie będą miały charakter obustronny i mogą poważnie zaszkodzić Europie, gdzie już teraz poziom zapasów gazu na zimę jest bardzo niski.
Rosyjski gaz. Źródło: PAP/ Reuters
Eskalacja konfliktu na Ukrainie. Zawirowania na rynkach po decyzji Putina
PolskieRadio24.pl/ Reuters/ PAP/ mib