Mieszkańcy gmin, nie chcieliby z kolei tylko jednego – podwyżek opłat. Jednak w wielu wypadkach jest to nieuniknione, bo, zdaniem Dariusza Matlaka, prezesa Polskiej Izby Gospodarki Odpadami, który był gościem Radiowej Jedynki, gminy organizując w przeszłości przetargi cenowe zaniżyły stawki opłat za odbiór odpadów. I z czasem, z pewnością, będą musiały je podwyższyć.
Sejm w pierwszej kolejności zajmie się poselskim projektem tzw. małej nowelizacji ustawy śmieciowej. Proponowane tam zmiany mają rozwiązywać przede wszystkim bieżące problemy.
Łatanie dziur
– Zmiany mają na celu wypełnienie pewnych luk, które okazały się brakami tej ustawy w praktyce. Prace dotyczą łatania prawnych dziur w ustawie, np. doprecyzowania obowiązków, jakie mają ciążyć na przedsiębiorcy – tłumaczy Jarosław Kulawik, radca prawny Polskiej Izby Gospodarki Odpadami. W przypadku gmin i mieszkańców, uszczegółowienia wymagają kwestie deklaracji, czy chociażby wysokość opłat za gospodarowanie odpadami.
– Z punktu widzenia funkcjonowania systemu gospodarki odpadami, bardzo istotna jest zmiana wprowadzenia bezwzględnego obowiązku selektywnej zbiórki „u źródła”. W praktyce oznacza to, że każdy z mieszkańców będzie musiał tę selektywną zbiórkę przeprowadzić – dodaje Jarosław Kulawik.
I wyjaśnia, że jest to odwrotność obowiązującej teraz regulacji. – W tej chwili tę zbiórkę możemy prowadzić i wtedy płacimy gminie za odbiór odpadów troszkę mniej, natomiast, nie musimy tego robić i wtedy płacimy trochę więcej – wyjaśnia Jarosław Kulawik.
Nowe propozycje zakładają odwrócenie tej niekorzystnej sytuacji. – Z punktu widzenia przedsiębiorców, te zmiany są pozytywne – uważa Jarosław Kulawik.
Koniec rewolucji
Niebawem minie rok od tzw. śmieciowej rewolucji – w lipcu, w tym czasie opłaty za wywóz odpadów wzrosły o 47,6 proc.
– Rewolucja się dokonała, a jej istotą było przejęcie przez gminy rynku gospodarki odpadami. Jak przy każdej rewolucji są ofiary, bo liczba firm działających na rynku zmniejszyła się. Natomiast zasadnicze cele, jakie były związane z wprowadzaniem nowych przepisów, zostały osiągnięte. Teraz jest czas na pracę organiczną, uszczelnianie systemu i zapewnieniu mu należytej efektywności – przekonuje Dariusz Matlak, prezes Polskiej Izby Gospodarki Odpadami, który był gościem Radiowej Jedynki.
Długa lista poprawek
W tej chwili jest kilka projektów nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach: są poselskie, senatorski i projekt rządowy.
– Przepisy mają być bardziej doprecyzowane, wprowadzać ułatwienia dla samorządów, ograniczyć biurokrację. Należy mieć też nadzieje, że przyniosą pozytywne zmiany dla mieszkańców – mówi Dariusz Matlak.
Jednak głównym celem wszelkich propozycji jest stworzenie nowoczesnego systemu, opartego na segregacji i na recyklingu.
Obowiązkowa segregacja
Dotychczas na mocy obowiązujących przepisów segregacja jest dobrowolna. – Można ją zadeklarować, bądź nie. Taki fakultatywny system, na dłuższą metę jest niedopuszczalny. Selektywna zbiórka i segregacja odpadów musi być standardem. W związku z tym zapisy projektów idą w tym kierunku, by karać za niesegregowanie odpadów.
Opłata ma być zdecydowanie wyższa – wyjaśnia gość Radiowej Jedynki.
Lepsza jakość surowców
Wyjaśnia, że obecnie rzadkie są przypadki, by gminy egzekwowały obowiązujące przepisy i aby dochodziło do kontroli jakości selektywnej zbiórki odpadów. – Ona w niektórych gminach zwiększyła się nawet o 30 proc. I jest to zjawisko pozytywne, natomiast jakość surowców z tej zbiórki jest dość marna – podkreśla prezes Polskiej Izby Gospodarki Odpadami.
Unifikacja nie jest potrzebna
Dziś w kraju jest kilkanaście systemów segregacji śmieci, czy możliwe jest, by obowiązywał tylko jeden?
– Nie spodziewam się unifikacji sytemu, bo musi on być uzależniony przede wszystkim od tego, jakie w danym regionie są instalacje przetwórcze, czy odpady będą kierowane do mechaniczno-biologicznego przetwarzania, czy będzie segregacja w sortowniach, czy powstanie paliwo alternatywne lub też, czy odpady trafią do spalarni – tłumaczy ekspert.
Do lasów trafiają firmowe śmieci
Jednym z najbardziej widocznych i pozytywnych efektów funkcjonowania ustawy jest zmiana przyzwyczajeń mieszkańców gmin związana z wyrzucaniem domowych odpadów.
– Z pewnością zmniejszyła się patologia porzucania do lasów śmieci z gospodarstw domowych, bo mieszkańcy nie mają żadnej motywacji, by tak postępować. Zwiększyła się natomiast ilość odpadów porzucana przez firmy: rzemiosło, czy małą gastronomię – zauważa Dariusz Matlak.
Więcej porządku, mniej pośpiechu
– Powinna powstać jedna ustawa, która rozstrzygałaby, kto jest zobowiązany do składania deklaracji, zbierania pieniędzy i wszystkich spraw związanych z funkcjonowaniem systemu – uważa Jerzy Jankowski, przewodniczący Krajowej Rady Spółdzielczej.
Doprecyzowania wymagają opłaty i deklaracje dotyczące osób mieszkających w budynkach wielorodzinnych: członków spółdzielni z prawem własnościowym, lokatorskim, odrębną własnością, najmem i bez tytułu prawnego.
Są też inne sprawy wymagające regulacji. Zdaniem przewodniczącego Krajowej Rady Spółdzielczej, np. obciążenie kosztami pojemników na śmieci powinno wziąć na siebie miasto.
W jego opinii, ustawa śmieciowa jest przykładem pospiesznie wprowadzanego prawa, pod presją unijnej dyrektywy, którą w listopadzie zeszłego roku częściowo zakwestionował Trybunał Konstytucyjny. (TK uchylił przepis ustawy, dotyczący ustalania przez gminy wysokości opłat za wywóz śmieci – przyp. red.)
Gminy źle organizują przetargi
Dziwić może fakt, że w niektórych gminach, mieszkańcy domków jednorodzinnych płacą po wprowadzeniu ustawy za wywóz śmieci mniej, niż przed jej wprowadzeniem, natomiast osoby mieszkające w wielorodzinnych blokach, uiszczają więcej. – Przyczyną tego stanu rzeczy jest to, że gminy nie nauczyły się jeszcze odpowiednio przygotowywać do przetargów – uważa Dariusz Matlak.
Ceny nie będą spadać
A ustawa śmieciowa może przyczynić się także do wakacyjnej deflacji. Zadziała bowiem tzw. efekt bazy. W zeszłym roku inflacja zdecydowanie podskoczyła z powodu nowych opłat za wywóz odpadów. A ponieważ od tamtej podwyżki ceny się nie zmieniły, W tym roku efekt będzie odwrotny.
Czy możliwy jest spadek cen za wywóz śmieci? – Nie spodziewałbym się tego. Wiele gmin organizując przetargi cenowe zaniżyło stawki opłat za odbiór odpadów. Te niskie opłaty nie są w stanie zapewnić ich przetworzenia – uważa rozmówca Radiowej Jedynki. I dodaje – W niektórych gminach ceny muszą wręcz wzrosnąć. Ale pewnie dopiero po wyborach.
Samorządowcy chcieli zmian
O nowelizację obowiązującej niemal od roku ustawy zdecydowanie zabiegali samorządowcy.
- To, że ustawa będzie poprawiana nie powinno dziwić, bo wprowadzone rok temu przepisy, miały niemal rewolucyjny charakter – mówi gość PR 24 Grzegorz Kubalski, ekspert Związku Powiatów Polskich.
Oznacza to, że pewne rozwiązania, które wtedy przewidziano, można było zweryfikować tylko na bieżąco. – Rok, to dobry czas, by zastanowić się, co należy poprawić, tak, by system działał jeszcze lepiej – uważa ekspert. W jego opinii, to, że tak wiele środowisk pracuje nad ustawą, oznacza, iż temat jest bardzo nośny społecznie i stąd, tak duża aktywność legislacyjna.
Urzędy skarbowe mają egzekwować opłaty
W propozycjach nowelizacji pojawia się ważna zmiana, jaką jest przeniesienie egzekucji zaległych opłat: z gmin na urzędy skarbowe. Taką możliwość chwalą samorządowcy.
– Urzędy skarbowe są zdecydowanie bardziej wyspecjalizowane w egzekucji należności pieniężnych, małe gminy wiejskie do tej pory w ogóle nie wykonywały tych zadań – tłumaczy gość PR 24.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Natomiast wyrok Trybunału Konstytucyjnego z listopada ubiegłego roku, który musi być wdrożony do polskiego porządku prawnego, nie spodobał się samorządowcom. Chodzi o zaproponowane tam górne stawki opłat, które będą mogły być pobierane.
– W niektórych przypadkach będą one za niskie w stosunku do rzeczywistego kosztu funkcjonowania systemu – wyjaśnia Grzegorz Kubalski.
Jednak w jego opinii, śmieci powoli znikają z polskich lasów i co najważniejsze, nie pojawiają się już nowe dzikie wysypiska. – Gminy w sposób sukcesywny porządkują swoje tereny – mówi Grzegorz Kubalski, ekspert Związku Powiatów Polskich.
Krzysztof Rzyman, Justyna Golonko, Grażyna Raszkowska
