Tzw. umowy śmieciowe, choć w przeważającej większości przypadków nadużywane, w pewnych sytuacjach są potrzebne i korzystne.
Konkretna praca, ale w różnych terminach
Praca nieregularna, w której pracownik ma swobodę w doborze godzin pracy, może być wykonywana na podstawie umowy cywilnoprawnej.
– Jeżeli np. kelnerka, młoda osoba uczy się i jest kelnerką np. przez 5 godzin w tygodniu, i ma dużą swobodę co do ustalenia i zamiany z koleżanką swojego grafiku, rozkładu, to jest inna sytuacja niż wtedy, kiedy młoda osoba uczy się zaocznie, ale każdego dnia pojawia się i przez 8 godzin wykonuje ww. pracę kelnera. Tutaj jest to rozróżnienie. Pytanie dotyczy więc samodzielności, swobody strony w kształtowaniu swojego czasu wykonywania tych obowiązków wynikających z umowy – wyjaśnia Barbara Surdykowska, prawnik w biurze eksperckim przy Komisji Krajowej NSZZ Solidarność.
Umowy cywilnoprawne powinny bowiem dotyczyć krótkotrwałych, konkretnych czynności – dodaje ekspert prawa pracy, adwokat Piotr Wojciechowski.
– Jakaś chwilowa obsługa, typu hostessa, czy też praca polegająca na sporządzeniu określonego raportu, czyli generalnie chodzi o jakiś konkret. Wtedy rzeczywiście, jeżeli strony umówią się na konkretną pracę, za konkretną kasę, to jest to w porządku – uważa ekspert.
Może być też praca dodatkowa
Takie prace na umowy cywilnoprawne możemy np. wykonywać dodatkowo.
– W prawidłowym obrocie prawnym, to są zazwyczaj tego rodzaju sytuacje, że ktoś jest pracownikiem, i jednocześnie z innym podmiotem zawiera umowę zlecenia, która ma charakter krótkotrwały, dotyczy wykonania jakiś prac, jakiś działań, które mają taki charakter doraźny. Ponieważ wszelkie zawieranie umowy cywilnoprawnej, która ma podobny charakter jak umowa o pracę, ze swoim pracodawcą, ma na celu obejście przepisów dotyczących nadgodzin – zauważa Piotr Wojciechowski.
Swoboda podejmowania decyzji
Praca na podstawie umowy cywilnoprawnej powinna też wykluczać podporządkowanie pracodawcy.
– Pracownik musi się podporządkowywać poleceniom swojego przełożonego, a to wcale nie jest charakterystyczne dla umów cywilnoprawnych. Często podmiot, który wykonuje jakąś pracę, np. maluje obraz czy tworzy jakieś dzieło, które ma być niepowtarzalne, wcale się nie chce podporządkowywać. Wręcz przeciwnie, podporządkowanie byłoby dla niego na tyle niefortunne, że jakość pracy, którą by wykonywał byłaby niższa – zauważa adwokat.
Bonusy dla młodych pracowników i dla pracodawców
W większości przypadków o podpisaniu umowy cywilnoprawnej decyduje fakt, że są one tańsze dla pracodawcy i łatwiej je rozwiązać. Dlatego Forum Obywatelskiego Rozwoju proponuje zmiany, na których skorzystałyby osoby młode.
– Proponujemy, żeby zwolnić przez 12 miesięcy ze składek ZUS osoby rozpoczynające pierwszą pracę. Jest to wzorowane na propozycjach dla przedsiębiorców, którzy rozpoczynając działalność gospodarczą płacą niższe składki ZUS. Tak samo osoba idąca do pierwszej pracy będzie płaciła niższe składki. Także jej pracodawca będzie za nią płacił niższe składki. Będzie to bonus dla pracodawcy za wdrożenie tej osoby na rynek pracy – tłumaczy Aleksander Łaszek z FOR.
Forum szacuje, że około 1,5 mln osób pracuje w Polsce na podstawie umów cywilnoprawnych.
Karolina Mózgowiec, mb