Zbigniew Oleśnicki zyskał miano jednego z nielicznych polityków, którzy mieli spójną koncepcję na Polskę jako wielkie państwo. Był za inkorporacją, czyli wcieleniem Litwy wraz z Rusią do Polski, co poróżniło go z późniejszym Wielkim Księciem Litewskim Kazimierzem Jagiellończykiem, młodszym bratem Warneńczyka.
Należał do zaufanych doradców pierwszych Jagiellonów. Był szarą eminencją epoki. W trakcie bitwy pod Grunwaldem, mając lat 21, miał uratować króla Władysława przed atakiem niemieckiego rycerza. Czy to wpłynęło na jego późniejszą, znaczącą pozycję w państwie, kiedy wybrał stan duchowny, ponieważ nie mógł być pasowany na rycerza? Po śmierci króla, w 1434 roku, sprawował faktyczną władzę w imieniu 10-letniego Władysława Warneńczyka. Przeciwko jego wpływom została zawiązana konfederacja. Na jej czele stanął możnowładca krakowski Spytko z Melsztyna, planujący osadzić na tronie czeskim brata Władysława, Kazimierza Jagiellończyka, czemu sprzeciwiał się Oleśnicki z powodu panującego w Czechach husytyzmu.
Jeszcze wtedy, jako biskup pokonał bunt. Doprowadził także do koronowania, ale na króla Węgier Władysława Warneńczyka. Czasy były niebezpieczne. Europie zagrażali Turcy. W rozgrywce z nimi w 1444 roku młody Władysław Warneńczyk, popierany przez papieża, zwyciężył w krucjacie zakończonej w połowie tegoż roku podpisaniem 10-letniego układu pokojowego. Niebawem, mimo układu, młody król ponownie wyruszył na Turków i zginął w wieku 20 lat w bitwie pod Warną w listopadzie 1444 roku.
Ponieważ nie odnaleziono jego ciała, powstało wiele legend o jego dalszych losach. Jakim byłby królem Polski, gdyby nie zginął pod Warną? Żył krótko, umarł młodo. Podczas panowania pozostawał pod kuratelą matki i znamienitych polityków: kardynała Oleśnickiego, Abrahama Zbąskiego, Dziersława z Rytwian. W jakim stopniu był samodzielnym władcą w czasach, kiedy polska polityka odnosiła sukcesy w konflikcie z Krzyżakami czy w wojnie domowej na Litwie, gdzie umocniono wpływy Krakowa? Warto odnotować, że w 1438 roku miał odwagę sprzeciwić się Oleśnickiemu i podjął zbrojną próbę, nieudaną, osadzenia swojego brata Kazimierza na tronie czeskim.
***
Do słuchania audycji z cyklu "Historia żywa" w poniedziałek (25.01) o godz. 21.05 zapraszają Dorota Truszczak i prof. Andrzej Nowak.
ag