"Symfonia e-moll" Dymitra Szostakowicza miała premierę w grudniu roku 1953. Nie jest jasne, czy śmierć Stalina w Marcu tego roku miała jakiś wpływ na dzieło, które Szostakowicz pisał latem. Szkice niektórych fragmentów są jednak o wiele lat wcześniejsze. Muzyka Szostakowicza jest odczytywana mniej lub bardziej programowo, dlatego też niektórzy dopatrują się w drugiej części utworu, Scherzu, portretu dyktatora.
O ile odniesienia polityczne są trudne do jednoznacznego ustalenia, o tyle wątki osobiste w "X Symfonii" nie ulegają kwestii. W warstwie melodycznej trzeciej części, Nokturnu, kompozytor umieścił bowiem dwa istotne motywy-klucze: jeden z nich symbolizuje samego autora, drugi zaś to muzyczna transkrypcja imienia Elmira - w swojej studentce, Elmirze Nazirowej Szostakowicz był wówczas zakochany...
- Pierwszą część "II Koncertu skrzypcowego" komponowałem w Paryżu, drugą w Woroneżu, instrumentację robiłem w Baku a pierwsze wykonanie miało miiejsce w Madrycie - wspominał Sergiusz Prokofiew okoliczności powstania dzieła. Kompozytor w owym czasie (rok 1935) intensywnie koncertował wspólnie ze skrzypkiem francuskim Robertem Soetensem, który był solistą podczas madryckiej premiery. Soetens wykonał jedną z partii w "Sonacie" na dwoje skrzypiec Prokofiewa, drugą grał Samuel Duszkin. Gdy Igor Strawiński skomponował koncert skrzypcowy dla Duszkina, Prokofiew dla równowagi postanowił skomponować podobny utwór dla Soetensa.
Robert Soetens poświęcił wiele lat promocji tego dzieła, prezentując je jako pierwszy skrzypek w wielu krajach. 37 lat po madryckiej premierze dał pierwsze wykonanie dzieła w RPA. Skrzypek miał wówczas lat 75. i jeszcze dwadzieścia lat kariery artystycznej przed sobą (zmarł dożywszy setki).
W Paryskiej produkcji "Koncertu" z grudnia ubiegłego roku, którego retransmisję usłyszymy w poniedziałkowy wieczór, triumfowała młodość. Solistą był bowiem dwudziestosześcioletni ormiański skrzypek Sergei Khachatryan. W wieku 15 lat wygrał helsiński Konkurs im. Sibeliusa, pięć lat później triumfował na Konkursie im. królowej Elżbiety w Brukseli. Często występuje jako kameralista w duecie ze swoją siostrą Lusine - pianistką, którą pamiętamy z ubiegłorocznej edycji Konkursu Chopinowskiego.
Na retransmisję z Paryża zaprasza Marcin Majchrowski.
W przerwie zapraszamy do wysłuchania rozmowy, jaką z Jerzym Maksymiukiem przeprowadziła Anna Skulska.
Program
Sergiusz Prokofiew II Koncert skrzypcowy g-moll op. 63
Dymitr Szostakowicz X Symfonia e-moll op. 93
Wyk. Sergei Khachatryan – skrzypce, Orchestre National de France, David Afkham - dyrygent (Paryż, 2.12.2010)
24 stycznia (poniedziałek), godz. 19:00