Logo Polskiego Radia
POSŁUCHAJ
PR dla Zagranicy
Halina Ostas 22.11.2022

"Anarchista w duchu św. Augustyna". Premiera filmu o dr Jerzym Ordzie w Wilnie

Dr Jerzy Orda był indywidualistą o buntowniczej postawie życiowej, barwną postacią życia naukowego i kulturalnego Wilna. Po wojnie nie opuścił miasta, lecz w Wilnie pozbawionym na skutek repatriacji całej niemal inteligencji polskiej, dbał o zachowanie kultury narodowej.
Posłuchaj
  • W Narodowej Galerii Sztuki w Wilnie odbędzie się projekcja filmu o Jerzym Ordzie zatytułowany "Anarchista w duchu św. Augustyna". Kamil Zalewski rozmawiał ze scenarzystką tego filmu, wileńską dziennikarką i historyk Iloną Lewandowską [posłuchaj]
  • Adam Hlebowicz, dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN, o dr Jerzym Ordzie. Rozmowa Haliny Ostas [posłuchaj]
Czytaj także

Jerzy Orda, wnuk uczestnika Powstania Styczniowego, a po kądzieli też historyka Stanisława Smolki, wychował się w atmosferze humanizmu, patriotyzmu i tolerancji.

Podczas okupacji hitlerowskiej brał udział w tajnym nauczaniu. Po zakończeniu wojny nie miał meldunku ani pracy. Rozwiązaniem okazał się fikcyjny ślub zawarty jesienią 1945 roku z zakonnicą wizytką, Heleną Zienowicz, z którą wspólnie opiekowali się sześciorgiem sierot, w tym trójką żydowskich dzieci uratowanych przed Holokaustem. 

Dr Jerzy Orda był jednym z niewielu przedstawicieli polskiej inteligencji, którzy po wojnie zostali w Wilnie. Ponieważ nie ukrywał swojej religijności, wiele razy tracił pracę. Przez pewien czas pracował jako portier w Litewskiej Akademii Nauk. Jednak w 1957 roku wrócił do Centralnego Archiwum Historycznego Litwy. Był jednym z najbardziej kompetentnych pracowników tej instytucji, występował m.in. przeciwko wywiezieniu z Wilna części archiwów Wielkiego Księstwa Litewskiego, dotyczących terytorium dzisiejszej Białorusi, a także planom zburzenia Ostrej Bramy.

Mimo trudnych warunków okresu sowieckiego brał udział w życiu kulturalnym społeczności polskiej. Założył teatr poezji, był współzałożycielem zespołu pieśni i tańca „Wilia”, oprowadzał wycieczki po Wilnie.

Zmarł 8 czerwca 1972 roku na skutek ciężkiej choroby. Miał 67 lat. Został pochowany na wileńskim cmentarzu na Rossie.

W tym roku minęła 50. rocznica śmierci tego wybitnego polskiego historyka, archiwisty, działacza kultury. Rocznica stała się inspiracją do realizacji pierwszego dokumentalnego filmu i wystawy poświęconej dr Jerzemu Ordzie.

Inicjatorką przedsięwzięcia jest Ilona Lewandowska, dziennikarka „Kuriera Wileńskiego”, dokumentalistka i pisarka, która otrzymała wsparcie m.in. Fundacji "Pomoc Polakom na Wschodzie" i Instytutu Pamięci Narodowej.

23 listopada w Narodowej Galerii Sztuki w Wilnie odbędzie się projekcja filmu o Jerzym Ordzie zatytułowanego "Anarchista w duchu św. Augustyna". Poprzedzi ją dyskusja z udziałem twórców dokumentu i osób związanych z postacią Jerzego Ordy.

Patronem medialnym wydarzenia jest Polskie Radio dla Zagranicy.

Kamil Zalewski, rozmawiał ze scenarzystką tego filmu, wileńską dziennikarką i historyk, Iloną Lewandowską.