Ogromny skarb. Kolekcja płyt Polskiego Radia na Liście Krajowej UNESCO

Odnaleziony w 1979 roku zbiór 93 płyt to niespełna połowa z wyniesionego z Polskiego Radia we wrześniu 1939 roku zbioru stalowych krążków do tzw. bezpośredniego zapisu dźwięku, czyli metalofonów i decelitów.

Zawierają one m.in. przemówienia prezydenta walczącej stolicy Stefana Starzyńskiego, ministra spraw zagranicznych Józefa Becka, pułkownika Wacława Lipińskiego oraz reportaże amerykańskich i angielskich korespondentów z broniącej się stolicy. Są też komunikaty porządkowe dla mieszkańców Warszawy - czytane m.in. przez Jeremiego Przyborę.

Mimo decyzji o ewakuacji polskiego rządu 5 września 1939 roku, Polskie Radio działało aż do kapitulacji Warszawy, czyli do 28 września. Niemcy przejęli wówczas gmach rozgłośni radiowej przy ulicy Zielnej. Nie było w nim już 200 albumów, które podzielone zostały na trzy części przez pracowników Polskiego Radia i ukryte w prywatnych mieszkaniach. Po wieloletnich staraniach odzyskał je historyk radiowy prof. Maciej Józef Kwiatkowski.

Czytaj także:

Jest to ogromny skarb

Płyty te, oczyszczone i zdigitalizowane, stanowią dziś ważną lekcję historii kraju, jak również polskiej i światowej radiofonii. Jest to ogromny skarb. - Trzeba na niego patrzeć pod wieloma względami - powiedziała w Programie 1 Elżbieta Berus-Tomaszewska, dyrektor Archiwum Polskiego Radia.

- Po pierwsze jest to zachowanie dźwięku. Dźwięku z września 1939 roku, głosów przemawiających osób - Stefana Starzyńskiego, Józefa Becka, Romana Umiastowskiego, Wacława Lipińskiego - które kierowały swoje słowa do oblężonej stolicy, do obywateli, do wojska - wskazała.

To także dowód na wysoki rozwój techniczny przedwojennego radia. - Chodzi o sposób nagrywania, czyli o możliwości techniczne Polskiego Radia w latach 30. Płyty, na których były nagrywane przemówienia, były sprowadzane z Francji. Te przemówienia można było odtwarzać - niestety - niewiele razy, ponieważ metal pokryty powłoką celuloidową ulegał degradacji - wyjaśniła.

Stalowe płyty odtwarzane były na specjalnych gramofonach od środka, czyli odwrotnie niż znane nam płyty winylowe. Są dwustronne. 

Dziś (9 czerwca) przed Kordegardą - Galerią Narodowego Centrum Kultury w Warszawie przy ul. Krakowskie Przedmieście 15 otwarta zostanie plenerowa wystawa "Pamięć Polski. Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata - 4. edycja" prezentująca m.in. fotografie kolekcji płyt Polskiego Radia.

Jutro (10 czerwca), w Belwederze, Polskie Radio uhonorowane zostanie certyfikatem UNESCO.

Tytuł audycji: Sygnały Dnia

Prowadzą: Grzegorz Jankowski i Daniel Wydrych

Autor materiału: Maciej Walecki

Data emisji: 9.06.2021

Godzina emisji: 6.45

kk