Asterix - symbol francuskiego komiksu i popkultury - ma już 65 lat. Skąd się wziął?

"Choć komiks był znany w Europie już przed II wojną światową, to wielką popularność zyskał pod koniec wojny, w latach 1944-1945, gdy amerykańscy żołnierze wyzwalali Francję i Belgię. Wraz z nimi komiksowe zeszyty czytali młodzi obywatele krajów zachodniej Europy" - wyjaśnił Polskiej Agencji Prasowej dyrektor Muzeum Karykatury im. Eryka Lipińskiego w Warszawie.

Dr Paweł Płoski podkreślił, że "poza filmem i muzyką pop elementem amerykanizacji europejskiej kultury był właśnie komiks". "Jednak Belgowie i Francuzi mieli swoje ambicje i nie chcieli ślepo kopiować amerykańskich 'cartoons'. Stworzyli więc własnych bohaterów i własne czasopisma komiksowe" - wskazał.

Czytaj także:

Narodziny Asterixa

Komiks "Asterix" jest dziełem René Goscinnego (1926-1977) i Francuza o włoskich korzeniach Alberta Uderzo (1927-2020), którzy stworzyli spółkę autorską. Początkowo Goscinny chciał rysować komiksy. Starał się nawet o pracę w studiu Walta Disneya w Kalifornii, jednak okazało się, że znacznie lepiej sprawdza się jako scenarzysta. Jego współpraca z Uderzo, który znakomicie rysował, rozpoczęła się na początku lat 50., gdy obywaj pracowali dla kobiecego czasopisma "Bonnes Soirées".

1 czerwca 1959 roku na rynku ukazał się zerowy numer czasopisma "Pilote". Według historyków komiksu Goscinny i Uderzo zastanawiali się nad komiksowym motywem, który zainteresuje młodych francuskich czytelników. Twórcy postanowili nawiązać do pradziejów Francji - do plemienia Galów (ok. 50 roku przed narodzeniem Chrystusa), którzy opierali się naporowi Rzymian na Galię, terytorium współczesnej Francji.

Uderzo i Goscinny stworzyli postać wojowniczego Gala Asterixa oraz jego kolegi Obelixa. Goscinny umiejscowił akcję "Asterixa" w fikcyjnej bretońskiej wiosce Armoryce. Tytułowy bohater oraz inni Galowie walczą z rzymskimi zaborcami, kohortami Juliusza Cezara, i piją przygotowany przez druida Getafiksa tajemniczy napój, który zapewnia nadludzką siłę.

"Pewnego popołudnia byliśmy w mieszkaniu Uderzo, szukając pomysłu, który byłby jednocześnie zabawny i niezwykły" - wspominał Goscinny po latach. "Wybraliśmy historię Galów, okres, który był dziwnie przeoczony we Francji, a wydawał się tematem dającym mnóstwo możliwości.

Czerpiąc inspirację z imienia Wercyngetoryksa, które pamiętaliśmy z pierwszych lekcji historii w szkole, nazwaliśmy naszych bohaterów: Asterix, Obelix, Getafix i innymi imionami kończącymi się na -ix. Rzymianie mieli imiona kończące się na -us, na przykład Poisonus Fungus. Nazwy ich miast kończyły się zaś na -um: Akwarium czy Kompendium" - dodał Goscinny.

Czytaj także:

Wielki sukces

Pierwszy numer "Le grand magazine illustre des jeunes" (wielkiego ilustrowanego magazynu młodzieży) "Pilote" ukazał się na rynku 29 października 1959 roku. Promowane przez młodzieżowe Radio Luxembourg czasopismo w ten jeden dzień sprzedaży trafiło do 300 tys. fanów komiksu. Z kilku zamieszczonych tam komiksów ich serca podbił właśnie "Asterix". 

W 1961 roku na rynku pojawił się pierwszy komiks w całości poświęcony Asterixowi - "Asterix Gal". Rok później opublikowano "Asterixa i złoty sierp", a w 1963 roku - zeszyt "Asterix i Goci". Kolejno pojawiali się nowi bohaterowie - najstarszy mieszkaniec Armoryki - Geriatrix, bard Kakofonix, kowal Automatix i inni. Obelixowi towarzyszył pies Dogmatix (w niektórych krajach - Idefix).

"Zeszyty komiksowe z Asterixem trafiły w gust tysięcy Francuzów, a z czasem - młodzieży w innych krajach świata. Przetłumaczono je na ponad 111 języków i dialektów. Pod koniec ubiegłego roku podano, że łączny ich nakład wyniósł 393 mln egzemplarzy" - wyjaśnia dyrektor Muzeum Karykatury.

W sumie wydano 40 komiksów poświęconych Asterixowi. 26 z nich było dziełem spółki autorskiej Goscinny/Uderzo, kilka zeszytów stworzył sam rysownik już po śmierci scenarzysty. W XXI w. powstało kilka zeszytów autorstwa Jeana-Yves'a Ferriego i Didiera Conrada, których Uderzo namaścił na oficjalnych następców. Ponadto wydano kilka zeszytów specjalnych i kompilacji.

W Polsce "Asterix" pojawił się oficjalnie w 1990 roku za sprawą wydawnictwa Gutenberghus Group. Na język polski komiksy tłumaczyli Andrzej Frybes, Jolanta Sztuczyńska, Anna Danilczuk-Danilewicz, Marek Puszczewicz oraz Jarosław Kilian. Obecnie polskim wydawcą jest Egmont.

Czytaj także:

Filmy i park rozrywki

Sukces komiksów z Asterixem zachęcił filmowców. Od 1967 roku zrealizowano serię filmów animowanych oraz kilka filmów fabularnych. W nowym stuleciu powstały "Asterix i Obelix: Misja Kleopatra", "Asterix na Olimpiadzie" (2008), "Asterix i Obelix: W służbie Jej Królewskiej Mości" (2012) i "Asterix i Obelix: Imperium smoka" (2023).

30 kwietnia 1989 roku w Plailly (ok. 39 km od Paryża) otwarto 33-hektarowy park rozrywki Parc Astérix. 

PAP/kk