"Nie masz już, nie masz w Polsce żydowskich miasteczek". Tak w roku 1947 pisał poeta, Antoni Słonimski. Wówczas z chmielnickiej większości tworzonej przez Żydów, nie było już nikogo. A w jaki sposób, dziś, pielęgnuje się pamięć o nich? To można sprawdzić na szlaku "Świętokrzyski Sztetl" w Chmielniku. Pierwsza wzmianka o mieście datowana jest na średniowiecze. Arianie, Kalwini, Tatarzy. To od nich, w roku 1241, rozpoczyna się historia tego miasta.
Żydzi w Chmielniku zaczęli osiedlać się na początku XVII wieku. W roku 1630 właściciel miasta, Krzysztof Gołuchowski, nadał im przywilej. - Zezwolił na osadnictwo, prowadzenie handlu, a także na wybudowanie synagogi - mówi Edyta Ślusarczyk z Ośrodka Edukacyjno–Muzealnego "Świętokrzyski Sztetl". Z intensywnym rozkwitem społeczności żydowskiej mieliśmy do czynienia w okresie II RP. - Aż 80 proc. mieszkańców stanowili Żydzi. Na 12 tys. mieszkańców, 10 tys. stanowili właśnie Żydzi - słyszymy.
Najstarszy przedstawiciel chmielnickiej społeczności żydowskiej
Ośrodek, który odwiedziła Małgorzata Raducha nosi imię Majera Małego, izraelskiego działacza kibucowego pochodzenia polsko-żydowskiego. Był członkiem Ziomkostwa Chmielniczan w Izraelu, zmarł rok temu w wieku 101 lat. - W 2013 roku, w uroczysty sposób otwierał nasze muzeum. Urodził się 9 stycznia 1920 roku w naszym miasteczku. Mamy wiele ciekawych relacji, gdzie opowiada jak wyglądało jego dzieciństwo i czasy młodzieńcze - zwraca uwagę Edyta Ślusarczyk.
W Chmielniku poznał również swoją przyszłą żonę, Gucię Płóciennik. W roku 1947, wspólnie wyemigrowali do tworzącego się państwa Izrael. Tam mieszkali do śmierci, w kibucu Jakum w pobliżu Tel-Awiwu.
Fb/Jedynka - Program 1 Polskiego Radia
Jedyna na świecie szklana bima
W języku hebrajskim bima oznacza "miejsce wyniesione", "podwyższenie". To mównica o bogatej ornamentyce, przy której odczytuje się Torę i prowadzi modły. Synagoga w Chmielniku może poszczycić się jedyną na świecie szklaną bimą. Waży ona ponad trzy tony. - To szkło nie jest zwykłym materiałem, który znajdziemy w lusterkach samochodowych czy naszych oknach. To wielokrotnie hartowany, niezwykle twardy materiał - tłumaczy Michał Brzoza, asystent Ośrodka Edukacyjno–Muzealnego w Chmielniku.
O przeznaczeniu tego miejsca świadczą znajdujące się w gablotach obok oryginalne zwoje Tory. - Podczas nabożeństwa, rabin wchodził po schodkach do "świętej arki": miejsca, gdzie Tora była pierwotnie przechowywana. Następnie przenosił ją do bimy, gdzie była odczytywana - zwraca uwagę gość "Czterech pór roku". Dodaje, że artefakt znajdujący się w Chmielniku nie jest oryginalny. Bima przedwojenna była wykonana z kamienia, została jednak wysadzona przez Niemców.
Fb/Jedynka - Program 1 Polskiego Radia
Zobacz też:
Tytuł audycji: Cztery pory roku
Prowadziła: Agnieszka Kunikowska
Reporterka: Małgorzata Raducha
Data emisji: 26.10.2022 r.
Godzina emisji: 9.00-12.00
mg
Synagoga, szklana bima i klezmerska muzyka. Z wizytą w Chmielniku - Jedynka - polskieradio.pl