Rok 2022 Rokiem Polskiego Romantyzmu. "To romantyzm zbudował jedność narodu"

Prof. Andrzej Fabianowski opowiada, co sprawiło, że zainteresował się romantyzmem. Jego zdaniem to właśnie romantyzm leżał u podstaw utworzenia Solidarności. I nadal jest obecny w Polakach.

Romantyzm współczesny

Profesor daje przykład 10 kwietnia 2010 roku. - Cieszymy się wolnością od 21 lat, ale tragedia katastrofy smoleńskiej nagle, nawet nie z dnia na dzień, ale z godziny na godzinę, gromadzi te tłumy ludzi ze świeczkami na Krakowskim Przedmieściu przed Pałacem Prezydenckim - wspomina. Zaznacza, że odbywają się tam wielodniowe, spontaniczne Dziady. Jego zdaniem, objawia się romantyzm niepodległościowy, walczący. Zauważa, że od tamtej pory istnieją równolegle dwa paradygmaty. Paradygmat romantyczny, rozmaicie interpretowany, i paradygmat odcinający się od niepodległościowo-politycznego dziedzictwa romantyzmu i skupienia się na romantyzmie, jako epoce w dziedzinie kultury i sztuki.

Romantyzm kształtował się latami

200 lat temu ukazały się "Ballady i romanse" Adama Mickiewicza, co literaturoznawcy uważają za początek polskiego romantyzmu. Gość Programu 1 Polskiego Radia zauważa, że gatunek literacki nie rodzi się z dnia na dzień, a początki romantyzmu można już zauważyć w XVIII wieku. "Nowa Heloiza" Jeana Jacques’a Rousseau, uważana za powieść romantyczną, została wydana w 1761 roku, kiedy w Polsce panował August III Sas. Podkreśla, że zjawiska preromantyczne można zaobserwować przed Mickiewiczem w twórczości takich pisarzy, jak Ignacy Krasicki czy Jan Paweł Woronicz. Ale dopiero w "Balladach i romansach" splotły się wszystkie cechy romantyzmu.

Co sprawiło, że romantyzm odniósł wśród Polaków sukces?

Prof. Andrzej Fabianowski nawiązuje do sporów między klasykami i romantykami oraz wyjaśnia, dlaczego klasycy musieli ponieść porażkę. Tak się zdarzyło, że na przestrzeni kilkunastu lat przyszło na świat wielu wybitnych romantyków, takich jak Mickiewicz, Słowacki czy Krasiński. U klasyków nie było wysypu takich osobowości. - Poza tym romantyzm odpowiadał na pytania, jak żyć w sytuacji narodowego zniewolenia - mówi. Romantyzm stworzył krąg wartości ważnych dla biedoty i dla elity. Dlatego literatura romantyczna zbudowała jedność narodu, której później nie można już było rozerwać, czy to w okresie I wojny światowej, czy w okresie okupacji niemieckiej, czy w okresie PRL. "Ballady i romanse" rozeszły się w nakładzie 3 tys. egzemplarzy, kiedy 70 proc. społeczeństwa to byli analfabeci. Ale nawet oni zakochali się w "Balladach...", które ktoś im czytał.

Pierwszą traumą narodową, na którą zareagowali poeci romantyczni, było powstanie listopadowe 1830/31 roku. Wówczas porzucili los pojedynczego człowieka, który był wcześniej bohaterem ich utworów, a zajęli się problematyką narodową i niepodległości. - Choć nie we wszystkich poematach problemy narodowe zniszczyły czy pożarły ten dyskurs o egzystencji pojedynczego człowieka - zauważa literaturoznawca. Daje przykład "Kordiana" Słowackiego.

Czytaj także:

W audycji można również usłyszeć fragmenty dzieł polskiego romantyzmu.

---

Profesor Andrzej Fabianowski urodził się 2 września 1954 roku. Jest językoznawcą i polonistą. Absolwent polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim, specjalista z zakresu historii idei oraz interakcji zachodzących między literaturą a polityką romantyczną. Biograf wielkich polskich romantyków, autor około pięciuset recenzji poświęconych głównie polskiej i obcej prozie współczesnej.

Wśród dzieł prof. Fabianowskiego znajdziemy m.in.: "Juliusz Słowacki, Liryki i inne wiersze" (KAW, 1989), "Myśl polityczna Zygmunta Krasińskiego" (Wyd. Ciechanowskiego Towarzystwa Naukowego, 1991), "Konwicki, Odojewski i romantycy. Projekt interpretacji intertekstualnych" (Universitas, 1999), "Średniowiecze, renesans, barok" (praca zbiorowa, Wyd. Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2003).

Romantyzm był nurtem w kulturze, który dał nazwę epoce w historii sztuki i historii literatury. Początkowo rozwinął się w Europie, wyrażał się m.in. w poezji, malarstwie i muzyce. Był odpowiedzią na zmiany społeczne i polityczne, wywołane rewolucją przemysłową i rewolucją francuską z roku 1789. Romantyzm był formą buntu przeciwko ustalonym regułom społecznym rządzącym epoką oświecenia. Romantycy dzielili świat na to, co widzialne (materialne) i poznawalne zmysłowo, a także to, co niewidzialne (duchowe) możliwe do poznania środkami pozarozumowymi.

Tytuł audycji: "Po drugiej stronie lustra"

Prowadzi: Anna Stempniak

Gość: prof. Andrzej Fabianowski (historyk literatury)

Data emisji: 15.02.2022 r. 

Godzina emisji: 0.14

ag