"Szekspir ukształtował ją jako femme fatale". Kim naprawdę była Kleopatra?

Kleopatra pochodziła z dynastii ptolemejskiej zwanej Lagidami, a urodziła się w 69 roku p.n.e. Do dziś próbuje się odpowiedzieć na pytanie, kim była: uwodzicielką, starożytną femme fatale, pięknością o twarzy Elisabeth Taylor czy bezwzględną królową walczącą o swoje państwo?

- Uważam, że Kleopatra jest współczesnym mitem, składającym się z warstw, jak tort. Mamy różne warstwy z różnych epok, które pokazują różne oblicza Kleopatry. Najpierw mamy historyczną, później poantyczną, renesansową, orientalną i współczesną. Każda z tych warstw jest inna i jakby w całości pokazuje nam, czym jest dzisiaj Kleopatra - zauważa dr Karolina Kulpa, kulturoznawczyni z Wydziału Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego, autorka książki "Egipska POPkrólowa".

Jak wyglądała Kleopatra?

Uroda Kleopatry wciąż rozbudza męską wyobraźnię. Skąd jednak wiemy, jak wyglądała? - W mojej opinii starożytne źródła materialne nie są wystarczające, żeby jednoznacznie stwierdzić, jak wyglądała Kleopatra i obawiam się, że nigdy tak naprawdę nie dowiemy się tego, ponieważ wszystkie materialne źródła, którymi dysponujemy to albo monety, albo rzeźby wykonane na modłę egipską bądź ewentualnie hellenistyczne ujęcia, które możemy podziwiać w muzeach - wyjaśnia dr Karolina Kulpa.

Zdaniem dr Karoliny Kulpy są to "raczej kanoniczne przedstawienia królowej i to, że Blaise Pascal stwierdził, że gdyby nos Kleopatry był dłuższy, to pewnie zmieniłby losy świata, niestety nijak ma się do rzeczywistości". - Jeśli państwo nawet wygooglują sobie różne monety dotyczące postaci Kleopatry, to każda z nich moim zdaniem przedstawia trochę inną kobietę - twierdzi.

Z czasem też powstawał legendarny, poantyczny wizerunek Kleopatry, a jej postać była wciąż żywa i obecna w kulturze. Do dziś wzrusza nas sztuka teatralna Szekspira.

- Szekspir ponad 400 lat temu wykreował postać Kleopatry, ponieważ przede wszystkim dał jej głos. Kiedy dziś patrzymy na wcześniejsze przedstawienia czy nawet późniejsze obrazy bądź rzeźby, to one jednak są milczące (…). U Szekspira Kleopatra jest bardzo charakterną postacią, ale też dynamiczną i emocjonalną. W związku z tym wydaje mi się, że Szekspir ukształtował na kolejne stulecia obraz Kleopatry jako właśnie takiej femme fatale, która manipuluje, rządzi, chce zdobyć władzę, ale płaci za to bardzo wysoką cenę, ponieważ melodramat kończy się, jak większość filmów dotyczących Kleopatry, śmiercią przy pomocy jadu żmii - słyszymy.

Znienawidzona przez Rzym?

Kleopatrze nadawano różne imiona: kusicielka, królowa nierządnica czy hańba Egiptu.

- Kleopatra miała przydomek Filopator, czyli kochająca ojca. Była też nazywana nową boginią, zaś z tego powodu, że przegrała wojnę z Rzymem, w rzymskich źródłach, szczególnie po jej śmierci, pojawiają się dosyć negatywnie nacechowane przydomki. Lukan nazywa ją hańbą Egiptu czy erenią, czyli złowieszczą postacią, a u Horacego mamy fatale monstrum, czyli złowieszczego potwora. Dalej w Odzie opisana jest jako pijana szaleństwem. Z kolei u Pliniusza Starszego nazwano ją królową nierządnicą. Historię piszą zwycięzcy, więc zdarzają się takie opisy w rzymskich źródłach na temat Kleopatry - tłumaczy dr Karolina Kulpa.

Czytaj także:

W audycji ponadto:

Historia pałacu opowiedziana w obrazach. Pałac Przebendowskich w Warszawie, obecnie siedziba Muzeum Niepodległości, został niedawno wyremontowany i jako nowoczesna placówka pozostaje miejscem ekspozycji i multimedialnej edukacji.

Wystawa "Historia pałacu Przebendowskich/Radziwiłłów" oparta jest na przedstawieniu wizerunków dawnych właścicieli, historycznych rzutach budynku i fotografiach z okresu dwudziestolecia międzywojennego prezentujących wnętrza. Pokazuje ona jednocześnie obraz zniszczeń dokonanych podczas Powstania Warszawskiego, gdy budynek był ważnym punktem oporu. Na ekspozycji znajdują się obrazy i grafiki z różnych okresów, na których pałac został uwieczniony.

Gościem audycji był Krzysztof Bąkała z Muzeum Niepodległości, kurator wystawy. 

Tytuł audycji: Eureka 

Prowadziła: Katarzyna Jankowska 

Goście: dr Karolina Kulpa (kulturoznawczyni z Wydziału Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego, autorka książki "Egipska POPkrólowa")

Data emisji: 29.09.2021 

Godzina emisji: 19.30

DS