660 lat temu założono Akademię Krakowską. Dziś to Uniwersytet Jagielloński

Prof. Mikołaj Olszewski z Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk nie ma wątpliwości, że założenie Akademii Krakowskiej miało pozytywny wpływ na oblicze naszego kraju.

- Prawdopodobnie można byłoby tutaj uściślać, że być może ten wpływ uwidocznił się w pełnym stopniu dopiero w roku 1400, tzn. w momencie odnowienia uniwersytetu, które formalnie było otwarciem Wydziału Teologii na uczelni krakowskiej - wyjaśnia gość Jedynki.

Czy mieliśmy wówczas rodzimych uczonych na miarę św. Alberta Wielkiego i św. Tomasza z Akwinu? - Odpowiedź jest negatywna. Na pewno takich uczonych nie mieliśmy, ale trzeba zadać sobie pytanie dodatkowe. Czy uczeni na miarę Tomasza z Akwinu i Alberta Wielkiego byli w tym czasie na innych uczelniach europejskich? Tu odpowiedź też jest właściwie negatywna - zauważa prof. Mikołaj Olszewski.

Ważna rola w Europie Środkowo-Wschodniej

- Uniwersytet krakowski miał zakres oddziaływania większy niż np. konkurencyjne uniwersytety niemieckie. Ich było więcej i to były szkoły mniejsze. Tym samym było większe zagęszczenie szkół na tym terenie. Z kolei Kraków przez długi czas, właściwie aż do powołania Uniwersytetu Wileńskiego, był w tym kawałku Europy jedyną szkołą o charakterze uniwersyteckim, tak jak to rozumiano w średniowieczu i z grubsza podobnie jak rozumie się dziś - wyjaśnia prof. Mikołaj Olszewski.

Gość Jedynki przyznaje, że dzięki Akademii Krakowskiej staliśmy się tacy jak Europa Zachodnia, jeśli chodzi o sposób myślenia, wykładania i systematykę. - To jest paradoks, na który często zwracają uwagę badacze polskiej filozofii i polskiej myśli XV wieku, że cały ten proces, który wtedy się dokonał, jeśli patrzymy na niego od strony doktrynalnej czy intelektualnej, to on jest jakby procesem dostosowywania do tego, co się działo ówcześnie na Zachodzie. W tym procesie osiągnęliśmy ten sam poziom, co pozostałe szkoły uniwersyteckie w Europie. Dzisiaj to jest dopiero naszym marzeniem - twierdzi ekspert.

Kim był Mateusz z Krakowa?

Jednym z najbardziej znanych polskich badaczy był Mateusz z Krakowa. - To był człowiek, który działał trochę na obrzeżach Uniwersytetu. Miał dość duże zasługi w początkowym okresie dla Wszechnicy Krakowskiej. Warto też wspomnieć, że był jednym z pierwszych rektorów Uniwersytetu w Heidelbergu. Był autorem wykształconym w Pradze - mówi prof. Mikołaj Olszewski.

- Był to autor, który chyba w największym stopniu ze wszystkich myślicieli polskich średniowiecznych odchodził od modelu scholastycznego. Chciał być autorem, który pisze nie tylko mądrze, ale również ładnie - dodaje.

Ponadto w audycji: 

Polski Edison albo Leonardo da Vinci z Galicji - wynalazca kamizelki kuloodpornej. Jan Szczepanik - genialny konstruktor, a także nauczyciel, urodził się 13 czerwca 1872 r. w Rudnikach i zmarł 18 kwietnia 1926 r. w Tarnowie. O tym niezwykłym umyśle porozmawiam z dr Moniką Koperską, popularyzatorką nauki oraz pomysłodawczynią i koordynatorką Wirtualnego Muzeum Zapomnianych Wynalazców.

Zobacz też:

Tytuł audycji: Eureka

Prowadził: Jakub Domoradzki

Goście: prof. Mikołaj Olszewski (Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk), dr Monika Koperska (popularyzatorka nauki oraz pomysłodawczyni i koordynatorka Wirtualnego Muzeum Zapomnianych Wynalazców)

Data emisji: 24.04.2024 r.

Godzina emisji: 19.31

DS/wmkor