Od zimy stulecia do porozumień sierpniowych, czyli od 1979 do września 1980 roku

Światełkiem nadziei była czerwcowa pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny. Obaliła mit o przywiązaniu Polaków do socjalizmu. Przed nią  w Nowej Hucie próba wysadzenia pomnika Lenina. We wrześniu na  Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku pokazano m.in. "Amatora" Krzysztofa Kieślowskiego i "Aktorów prowincjonalnych" Agnieszki Holland - obrazy "kina moralnego niepokoju" oraz  ekranizację "Panien z Wilka" Jarosława Iwaszkiewicza w reżyserii Andrzeja Wajdy niebawem z nominacją do kolejnego Oskara.  W Muzeum Narodowym otwarto głośną wystawę "Polaków portret własny". Październikowe katastrofy w kopalniach węgla kamiennego: "Dymitrow" (Bytom) i "Silesia" (Czechowice-Dziedzice). Zginęło 55 górników.

W  lutym 1980 roku władze, w komunikacie GUS, po raz pierwszy poinformowały Polaków o spadku dochodu narodowego. Kilka dni wcześniej zaczęły obowiązywać limity zużycia paliw i energii w gospodarce. Zła sytuacja gospodarcza była tematem Zjazdu PZPR. Edward Babiuch zastąpił na stanowisku premiera Piotra Jaroszewicza.

W marcu tragiczne wydarzenia: 87 osób zginęło w katastrofie samolotu w okolicach Warszawy, a Walenty Badylak, były żołnierz AK, dokonał samospalenia na krakowskim Rynku Głównym. Opozycja akcją ulotkową wzywała do bojkotu wyborów do sejmu  i wojewódzkich rad narodowych. W maju Edward Gierek wystąpił w roli mediatora między Związkiem Radzieckim a Zachodem podczas spotkania Leonida Breżniewa i prezydenta Francji Valery’ego Giscarda d’Estaing w Pałacu Wilanowskim w Warszawie.

1 lipca, bez konsultacji, władze wprowadziły podwyżki cen mięsa i wędlin, co wywołało falę strajków w kilkudziesięciu zakładach przemysłowych, m.in. w WSK Mielec i w Ursusie. W Lublinie przekształciły się w strajk powszechny zakończony uznaniem przez komisję  rządową postulatów płacowych. Mimo to strajki rozszerzyły się na cały kraj. Pojawiły się też postulaty socjalne

4 sierpnia zwolnienie ze Stoczni Gdańskiej im. Lenina działaczki Wolnych Związków Zawodowych Anny Walentynowicz zapoczątkowało tzw. "polski sierpień" - największy po II wojnie przełom polityczny w kraju. Tego samego dnia do strajku, przeskoczywszy mur stoczni, dołączył Lech Wałęsa. Stanął na czele powołanego tam Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Strajkujący ogłosili 21 postulatów - ogólnopolskich, nie tylko płacowych i socjalnych. Podobne MKS w Szczecinie. Edward Gierek odrzucił żądania robotników. 20 sierpnia wybuchły strajki solidarnościowe z protestującymi na Wybrzeżu, co zmusiło władze do podjęcia rozmów w Szczecinie i Gdańsku. Wsparcia  robotnikom udzielili intelektualiści i duchowieństwo.

Przesilenie i zmiany na najwyższych stanowiskach partyjnych i państwowych. Józef Pińkowski przejął fotel premiera po Edwardzie Babiuchu. Na Jasnej Górze Prymas zaapelował do strajkujących o rozwagę i skrytykował władze. 29 sierpnia powstał MKS w Jastrzębiu z własnymi postulatami. Fala strajków osiągnęła apogeum. Między 30 sierpnia a 3 września strona rządowa podpisała  porozumienia ze strajkującymi w Szczecinie, Gdańsku, Jastrzębiu. Stanisław Kania przejął po Gierku PZPR.

Gościem audycji był prof. Andrzej Nowak.

Tytuł audycji: Historia żywa

Prowadzi: Dorota Truszczak

Gość: prof. Andrzej Nowak

Data emisji: 13.04.2020 r. 

Godzina emisji: 21.10

ag/ans