"Reżim wyniszcza białoruską opozycję ekonomicznie"
Polska delegacja na czele z marszałkiem Senatu Stanisławem Karczewskim składa w Mińsku trzydniową wizytę. Główne jej punkty przypadają w poniedziałek i wtorek. Marszałek Senatu spotyka się z Aleksandrem Łukaszenką, przewodniczącym Rady Republiki Michaiłem Miasnikowiczem i innymi białoruskimi politykami. Ma być omawiana m.in. sprawa Związku Polaków na Białorusi, porozumienia o edukacji a także, jak podają agencje prasowe, nadawania telewizji Polonia na terytorium Białorusi.
Niezależny białoruski politolog Roman Jakowlewski pytany o o relacje krajów UE i Polski z Białorusią, pozytywnie odbiera m.in. nawiązanie kontaktów między resortami obrony Polski i Białorusi, podpisanie wspólnego porozumienia o planie wzajemnej współpracy w zakresie obronności na 2017 rok, a także współpracę regionalną i handlową. Ekspert ocenia negatywnie brak wsparcia dla demokratyzacji kraju i iluzje dotyczące Aleksandra Łukaszenki jako rzekomo gwaranta niepodległości Białorusi. Przypomniał, że społeczność demokratyczna i proeuropejska na Białorusi oczekuje od Zachodu, że będzie pamiętał o wspólnych europejskich wartościach i pomagał białoruskiemu społeczeństwu w drodze ku modernizacji i demokratyzacji.
Marszałek Senatu będzie rozmawiał z Łukaszenką
Niezależny białoruski analityk przestrzegał przed żywieniem złudzeń względem natury białoruskiego reżimu i przed przekonaniem, że można modernizować Białoruś ”coraz mocniej obejmując” szefa państwa, Aleksandra Łukaszenkę.
Roman Jakowlewski podkreślił, że jednym z najważniejszych instrumentów pomocy białoruskiemu społeczeństwu w obecnej sytuacji, wsparciem w jego rozwoju, są wolne niezależne media. Jak mówił, różne spekulacje, doniesienia, które dotyczą nadającej z terytorium Polski niezależnej telewizji Biełsat, świadczą o tym, że władze boją się wolnych mediów. Jak mówił, Białorusini oglądają filmy dokumentalne Biełsatu, jego produkcje, jak też np. tłumaczenia filmów z Zachodu, których na Białorusi nie ma. W dodatku Biełsat jest przeciwwagą dla agresywnej rosyjskiej propagandy, zalewającej Białoruś z Rosji.
Co sądzić o milczeniu, jakie otacza niedawne pięciogodzinne rozmowy liderów Rosji i Białorusi, Władimira Putina i Aleksandra Łukaszenki? Co myśleć o tym, że z jednej strony w Mińsku mamy rozmowy czwórki normandzkiej, a przedstawiciel Białorusi w ONZ nie chce potępić aneksji Krymu? Dlaczego, zdaniem politologa, nie można niczego wykluczyć w kwestii relacji Rosji do Białorusi? Czy w ostatnim czasie zwiększyło się zagrożenie dla niepodległości Białorusi?
Roman Jakowlewski
Zachęcamy do lektury wywiadu:
Agnieszka Kamińska, PolskieRadio.pl: Niedawno doszło do spotkania szefa białoruskiego państwa Aleksandra Łukaszenki i prezydenta Rosji Władimira Putina w Moskwie. Niezbyt wiele wiadomo o tym spotkaniu.
Roman Jakowlewski, białoruski niezależny politolog: Na ile wiadomo, rozmawiali niemal pięć godzin. Konkretnych informacji na ten temat w ogóle nie ma. Według mnie może to świadczyć o tym, że rozmowa była bardzo trudna i że gospodarz na Kremlu Władimir Putin postawił Aleksandrowi Łukaszence jakieś warunki i poradził mu, by nad nimi się zastanowił – ale nie za długo…
To w stylu Putina – ani jego rzecznik, ani on niczego konkretnie nie komentują. Możemy jednak zaobserwować, że stosunki Łukaszenki i Putina są w tak trudnej fazie jak nigdy. A ich relacje przekładają się na stosunki obu krajów - bo oni obydwaj decydują o w swoich krajach niemal o wszystkim.
Aleksander Łukaszenka mówił wcześniej, że na tym spotkaniu będzie mowa o ”zasadniczych sprawach”.
Kreml nie komentuje niczego. Tyle tylko, że kilka dni temu rosyjski wicepremier Aleksiej Dworkowicz, nadzorujący sprawy ropy i gazu powiedział, że rosyjskiej stronie jeszcze parę dni temu obiecano dać jakieś konkretne odpowiedzi na jej zapytania (w kwestii sprawy długów i płatności co do ropy i gazu, red.). Co z tego wyniknie - nie wiadomo. Podkreślę jeszcze raz- obserwujemy fazę bardzo trudnych relacji między Władimirem Putinem i Aleksandrem Łukaszenką.
Co to oznacza: ”okres trudnych relacji”?
Chodzi m.in. o długi strony białoruskiej względem Rosji, opłaty za gaz. Chodzi też o sprawę tranzytu ropy naftowej. To dla Rosji jest ważne. Jednak Rosja niemal otwarcie wywiera też na Białoruś presję na arenie międzynarodowej, chodzi tu o Ukrainę. Widzimy jednocześnie, że stosunki między Mińskiem i Kijowem pogarszają się, bo Aleksander Łukaszenka w żaden sposób nie może utrzymywać deklarowanej przez niego neutralności.
Białoruś nie może być neutralna względem Ukrainy, bo jest związana bardzo mocnym sojuszem z Rosją – militarnym i politycznym. Mam tu na uwadze ODKB (Organizację Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym, OUBZ), ale też wojskowy sojusz dwustronny. To z jednej strony nie pozwala Białorusi na neutralność, z drugiej strony sprawia, że jest ona współuczestnikiem rosyjskiej ekspansji w odniesieniu do Ukrainy.
Z jednej strony mamy proces miński, ale z drugiej strony ostatnio wiele dyskusji wywołała sprawa rezolucji, dotyczącej Krymu. Przypomnijmy - strona białoruska w komisji ONZ głosowała przeciw rezolucji w sprawie naruszeń praw człowieka na Krymie.
Co się tyczy procesu mińskiego, realistycznie patrząc - nie może on przynieść rozwiązania w tym konflikcie. Wypełnienie wszystkich jego punktów nie jest możliwe, a już zwłaszcza dotyczy to oddania Kijowowi kontroli nad granicą ukraińsko-rosyjską.
Po drugie po ostatnim posiedzeniu normandzkiej czwórki w Mińsku stało się wiadomo, że Rosja jest kategorycznie przeciw wojskowej misji OBWE na wschodzie Ukrainy.
Z innej beczki - wiemy też, że Aleksander Łukaszenka proponować miał, żeby na czele tej misji, czy misji pokojowej, była strona białoruska. Jednak przecież dla Ukrainy to nie jest do przyjęcia.
Po czym można poznać, że oziębiają się relacje Mińska i Kijowa?
Na przykład po reakcjach Kijowa na głosowanie Mińska w ONZ. To było głosowanie tylko w komisji, a pewnie powinno być jeszcze i na forum. Myślę, że Białoruś nie będzie mogła zagłosować inaczej. Albo może nie głosować, gdy przedstawiciel będzie nieobecny w sali… Myślę, że dla Białorusi to taka krytyczna granica, która może bardzo mocno wpłynąć na dynamikę pogorszania się relacji między Mińskiem i Kijowem.
Zaczęto zapowiadać kolejne rosyjsko-białoruskie manewry wojskowe Zapad. Czy nie niepokoją pana doniesienia o tym, że na Białoruś przyjedzie duża liczba pociągów wojskowych, jak podają media, niby 4 tysiące.
Uważam, że informacja o rosyjskich wagonach, które mogą trafić w dużych ilościach na terytorium Białorusi jest związana z tymi ćwiczeniami.
Ale, jak zauważę, one zawsze wywoływały zaniepokojenie - w Warszawie. Scenariusz ćwiczeń Zapad bezpośrednio dotyczy sąsiadów Białorusi, w tym i Polski.
Tu jednak wskazałbym na pozytywny fakt, któremu nadaję spore znaczenie, wizytę wojskowej delegacji białoruskiej w Warszawie i podpisanie porozumienia o współpracy (chodzi o wizytę, podczas której podpisano plan ws. współpracy w zakresie wojskowej współpracy na 2017 rok, red.)
Takie porozumienie, jak sądzę, jest z jednej strony jest zwyczajne, może być co roku przedłużane, jednak z drugiej strony tak można było na to patrzeć wcześniej, a dziś, w obecnej atmosferze, gdy napięcie w regionie rośnie i jest ono wywołane przez niezadowalające, mówiąc delikatne, relacje Rosji i Zachodu, to ono odgrywa szczególną rolę, świadczy o tym, że wojskowe przedstawicielstwa Polski i Białorusi mogą ze sobą rozmawiać, a nie patrzeć na siebie z perspektywy celownika. To bardzo ważne.
W Warszawie była ta delegacja w ubiegłym tygodniu. Przyjęto ją na poziomie wiceministra obrony Polski. Jak się podaje, na czele delegacji białoruskiej stał naczelnik departamentu międzynarodowej współpracy wojskowej ministerstwa obrony.
Według mnie, choć nie znam treści punktów tego porozumienia, to jednak przypuszczam, że tak jak gdy wcześniej podpisywaliśmy podobne porozumienie z Amerykanami, to i teraz włączono do niego taki ważny punkt jak edukacja wojskowa. Myślę, że im więcej będzie białoruskich wojskowych uczyć się w Polsce w różnych instytucjach, to lepiej. Tym lepsze będzie zrozumienie między żołnierzami dwóch krajów.
Wracając do tych pociągów, które mają przyjechać na manewry Zapad. Jak pan ocenia te doniesienia, czy są wiarygodne?
Zachowanie Władimira Putina, w tym aneksja Krymu, agresja w Donbasie, pokazuje, że sytuacja wygląda tak: my wszyscy się tu zastanawiamy, a decyduje on - i to sam. Dlatego przewidzieć dokładnie sytuacji nie możemy. Tu też leży niebezpieczeństwo – w nieprzewidywalności działań Kremla.
Militaryzacja Kaliningradu jeszcze dodaje jeszcze innego kontekstu do tej sytuacji.
Białoruskie media niezależne cytowaly niedawno z zaniepokojeniem wywiad z rosyjskim politologiem (Walerijem Sołowiowem), który stwierdził, że według „tajnego sondażu” bardzo duża część białoruskich żołnierzy opowiada się za realnym zjednoczeniem Rosją, niby ”70-80” procent.
W Mińsku gościł też znany rosyjski propagandysta Władimir Sołowiow z wykładem.
To może zasługiwać na uwagę. Jednak zwróciłbym uwagę na coś innego. W Moskwie w rzeczywistości rozpętuje się taka histeria antybiałoruska – ma ona miejsce też w przestrzeni medialnej. Ten rosyjski dziennikarz jest, według mnie, jednym z instrumentów psychologicznego nacisku na Białoruś. Taki cel mają jego rozważania.
Co do lojalności białoruskiej armii na ten temat są różne opinie, między innymi i taka, jak wyżej.
Przypomnę jednak, że nie tylko białoruska armia jest siłowym filarem reżimu Aleksandra Łukaszenki. To co w Rosji stworzono dopiero teraz – Gwardia Narodowa – na Białorusi już od dawna istnieje, pod nazwą "wojska wewnętrzne”, a dowodzący nimi podporządkowany jest bezpośrednio prezydentowi, a nie tylko szefowi MON. To analogia tego, co w Rosji nazwano Gwardią Narodową. Jest tam lekkie uzbrojenie, jednak to oddziały mobilne i w głównej mierze skompletowane z oddziałów specjalnych. Mówimy tu o wojskach wewnętrznych, bo oddziały specjalne są oczywiście w i samej armii. Na marginesie, obecnie prawie całe kierownictwo ministerstwa obrony i armii białoruskiej, to osoby, które kiedyś służyły w tego rodzaju strukturach, sił specjalnych. W radzieckim nazewnictwie określa się ich jako "desantników” (od wojsk powietrzno-desantowych).
Reżim białoruski ma zresztą kilka struktur siłowego oparcia – nie trzeba zapominać o KGB i innych strukturach siłowego bloku. Uważa się, że są one w dobrej kondycji, zdatne do walki. Przyznają to i zachodni eksperci. Nad nimi kontrolę ma prezydent.
A na ile te oddziały będą bronić kraj przez hipotetyczną inwazją Rosji? Po pierwsze, nie sądzę, że taka inwazja będzie. Po drugie, pytanie na ile oni mogą decydować samodzielnie. Myślę raczej, że mogą odegrać jakąś rolę w zakresie polityki wewnętrznej. Jaką? Trudno powiedzieć. Jednak to, że struktury siłowe są efektywne – tak mówi wielu. Co do lojalności – niektórzy twierdzą, że tak jest. Takich puczów jak w Turcji nie mamy na Białorusi.
Potem do szefa MON Andrieja Raukowa list napisał opozycjonista, były więzień polityczny, współzałożyciel Białoruskiego Stowarzyszenia Wojskowych, Mikoła Statkiewicz, i minister odpisał, że nie było takiego sondażu i że wszystko ma być w porządku.
Natomiast jakiś czas temu, podczas spotkania z dziennikarzami rosyjskich mediów regionalnych, Aleksander Łukaszenka oznajmił że połowa rządu to Rosjanie. I tak jest?
Powiedziałbym, że etniczne pochodzenie – to niewiele znaczy. Bo Białorusin rosyjskiego pochodzenia może być nie gorszym przedstawicielem kraju niż inni. Całym szeregiem pododdziałów struktur siłowych kierują nie etniczni Białorusini. Jednak to nie wpływa na zaufanie do nich Łukaszenki. Te uwagi adresował do dziennikarzy z regionów rosyjskich, ale nie przywiązywałbym do tego dużego znaczenia.
O zagrożeniu dla suwerenności Białorusi mówi się już wiele, od lat. Czy pan myśli, że ono jest teraz większe, czy dostrzega pan niebezpieczeństwo?
Dostrzegam teraz nowe niebezpieczeństwo. Uważam, że temat bazy wojskowej na Białorusi był rozegrany przez Łukaszenkę w jego grach z Zachodem. Jednak nie możemy powiedzieć, że do tego z obojętności odnosi się Kreml. Dlatego uważam, że temat bazy lotniczej w niedługim czasie zmieni się w sprawę rakietowej bazy, i to takiej, jaka będzie pod jurysdykcją Rosji, a nie Białorusi.
Przykład takiej bazy jest w Armenii – tam pojawiły się rosyjskie Iskandery. Nie wykluczam, że Iskandery Rosji mogą pojawić się też i w Białorusi, i takie, których Białoruś nie będzie kontrolować – a będą pod nadzorem Rosji.
A czy myśli pan, że Kreml może zdecydować się na scenariusz krymski na Białorusi? Wielu niezależnych działaczy ostrzega, że przecież takie niebezpieczeństwo istnieje.
Chciałbym powiedzieć, że wszyscy politycy skłoni są mówić o zagrożeniu, jako instrumencie swojego wpływu politycznego. Jednak mówić, że takiego zagrożenia to w ogóle nie ma – po prostu nie można.
Wydarzenia na Krymie, jego aneksja przez Rosję, i potem wydarzenia na wschodzie Ukrainy – są dowodem tego, że od Kremla można oczekiwać dosłownie wszystkiego. I nie jest on w żadnym stopniu przewidywalny – nie można prognozować jego zachowania, ani tu, ani w Waszyngtonie, ani w Warszawie.
Stosunki Polski i Białorusi też ostatnio budzą wiele pytań.
Teraz w Mińsku będzie polska-delegacja na czele z marszałkiem Senatu. To ważny krok w polsko-białoruskich relacjach, które rozwijają się na wszystkich poziomach. Przyjedzie Marszałek Senatu – pytanie, kto będzie jego współrozmówcą. Myślę, że Łukaszenka. A także Michaił Miasnikowicz, przedstawień Rady Republiki, ciała analogicznego do Senatu.
Wpływ Miasnikowicza na sytuację polityczną wewnętrzną – istnieje, choć nie zawsze on się z tym afiszuje. W swoim czasie, jak przypomnę tutaj, był szefem rządu, był też pierwszym wicepremierem jeszcze do czasu dojścia Łukaszenki. Jego nierzadko nazywają "talizmanem białoruskiej nomenklatury".
Myślę, że ten kontakt na poziomie głów izb parlamentów dwóch krajów okaże się ważniejszy niż na przykład rozwój relacji między resortami spraw zagranicznych. Jeśli chodzi o znaczenie takich kontaktów, postawiłbym to na poziomie relacji miedzy resortami obrony. Przypomnę, że szefowie MON Polski i Białorusi jeszcze się nie spotkali, nikt nie widział jeszcze Antoniego Macierewicza w Mińsku, ani Andrieja Raukowa w Warszawie. Ale ten trend się rozwija. I ja oceniam go pozytywnie.
Co tyczy się oceny relacji na innych poziomach – jak to mówią, zobaczymy, co będzie.
Jednak te procesy idą do przodu, i sądząc po ich ocenie w mediach polskich, jeśli chodzi o relacje Białorusi i Polski, to widać, że nie istnieją różne punkty widzenia w tym względzie i nie zawsze pozytywne.
Można dostrzec, że polski MSZ spotyka się z dużą krytyką w odniesieniu polityki do Białorusi w polskim społeczeństwie. Tak tez jest i w Białorusi. Jednak polskie społeczeństwo obecnie jest bardziej wpływowe w swoim kraju niż białoruskie na Białorusi.
Jak pan ocenia tę politykę wobec Białorusi, czy Polski, czy Zachodu?
Ja – bez optymizmu.
Bez optymizmu. Dlaczego?
Dlatego, że ona nie wpływa na charakter reżimu, władzy w Białorusi, na jego demokratyzację, taka demokratyzacja jest bowiem niemożliwa.
Roszczenia białoruskiego reżimu – z podstawowymi europejskimi wartościami takimi jak prawa człowieka, wolne media - nie mają wiele wspólnego. W relacjach nawiązywanych z Mińskiem nie są zawarte europejskie wartości, a utrzymywane stosunki nie wpływają na jakiekolwiek systemowe zmiany na Białorusi. Co więcej, być może mogą one nawet sprzyjać podtrzymaniu tego reżimu.
Co widzę pozytywnego – to relacje w planie poziomym, horyzontalnym, rozwój relacji między regionami Polski i Białorusi, handlowych, ekonomicznych. Uważam, że to bardzo dobre. A jeśli jeszcze strona białoruska wypełni swoje piękne obietnice co do ruchu granicznego i związku Polaków, byłoby całkiem dobrze.
W dwustronnych relacjach ekonomiczno-handlowe stosunki między regionami – to bardzo ważne. Bo podstawą potencjału ekonomicznego Polski jest mały i średni biznes, kiedy on będzie wpływać na białoruskie regiony – to będzie bardzo pozytywne.
Czego prodemokratycznie nastawiona Białoruś oczekiwałaby w tej sytuacji od Zachodu?
Są sprawy, których nikt za Białorusinów zrobić nie może i robić nie będzie. Druga rzecz, że widzimy obecnie zmiany podejścia do białoruskiej (proeuropejskiej i demokratycznej) opozycji ze strony Brukseli i w pewnym stopniu Warszawy. To jest – przeważa podejście, że opozycja jest nie tyle słaba, ale że nie ma wpływowej opozycji i trzeba modernizować reżim w taki sposób: coraz mocniej obejmować Aleksandra Łukaszenkę.
To trochę dziwne. Ciekawe skąd się wzięło takie podejście.
Tu jest też takie niebezpieczeństwo, że na Białorusi udało się stworzyć dużo fałszywych organizacji pozarządowych, a de facto będących pod kontrolą władz, tzw. "gongo". Coraz ich jest więcej, a gdy zaczyna się je wciągać je w relacje z polskimi organizacjami społecznymi, to coraz częściej pojawiają się one w krajobrazie politycznym. To niebezpieczne.
To są fałszywe "zamienniki”, jakie władze stworzyły dla prawdziwych prodemokratycznych organizacji na użytek relacji z UE i Polską.
Wtedy tworzą się takie puste kontakty.
Tak, a prawdziwa społeczność demokratyczna, ludzie, którzy codziennie ryzykują życiem i zdrowiem swoim i swoich rodzin, nie mówiąc już o osobistej karierze i majątku, walcząc o wolność, swobodę słowa, i o bezpieczeństwo Europy tym samym, w ten sposób pozbawiani są wsparcia. A co by pan powiedział na temat tej wspomnianej opinii, że prodemokratyczna opozycja jest słaba i dlatego nie trzeba z nią pracować?
Przy silnym, represyjnym reżimie – silnej opozycji nie może być. Bo on jest bardzo silny. Białoruska opozycja niestety nie jest zjednoczona. Jest słaba, ale ona istnieje. Działa młodzież, społeczeństwo obywatelskie. Formy działalności opozycyjnej bywają różne, to nie tylko uliczne manifestacje.
Trzeba zwrócić uwagę na to, że trudno jest funkcjonować w warunkach represji. Teraz działacze opozycyjni dostają olbrzymie kary – nie są w stanie ich zapłacić.
Tak, jest taka polityka teraz: raczej grzywny niż kary więzienia.
To jest chyba jasne, że jeśli nikt nie będzie ich wspierać, wtedy reżim stopniowo zniszczy proeuropejską i prodemokratyczną opozycję – w zupełności. W takim kierunku on działa.
Reżimowi udaje się przekierować pomoc, która jest kierowana do takich aktywistów społeczeństwa obywatelskiego właśnie do tych fałszywych organizacji pozarządowych, gongo. Działacze niezależni jej nie otrzymują de facto. Gdy słyszymy, że jakieś fundacje dały Białorusi pomoc w dużej wysokości, powstaje pytanie, gdzie to wszystko jest?
W jaki sposób można zrobić coś dla demokratyzacji Białorusi, Białorusinów po to by wesprzeć te dobre tendencje?
Jednym z ważniejszych instrumentów, dzięki którym można to zrobić, są wolne media, niezależne, niepaństwowe. Ich wsparcie powinno być efektywne i pełne zaangażowania. Znamy te kwestie z doświadczeń innych stron.
Jednak, gdy patrzymy na to, co się dzieje dzisiaj, to mamy do czynienia z czymś zupełnie odwrotnym.
Te wszystkie znane nam i nieznane gry wokół telewizji Biełsat – są tego świadectwem.
Przypomnijmy – pokazały się doniesienia prasowe, bez podania źródła, jakoby Polska miała zrezygnować z jedynej niezależnej białoruskojęzycznej telewizji. Teraz wszystko jest niby na poziomie spekulacji w kwestii Biełsatu. Ale są to bardzo niebezpieczne spekulacje.
Tak. To groźne i świadczy o tym, że może nie być jednego punktu widzenia i w Warszawie, z różnych przyczyn. Jak mówi się, w Warszawie, nikt nie rezygnował z pluralizmu.
Jednak co tyczy się Biełsatu, to jeden z takich realnych, działających instrumentów na rzecz przebudzenia Białorusinów w imię europejskich wartości.
Jeśli rzeczywiście władza białoruska proponuje jakieś targi w zamian za Biełsat – świadczy to o tym, że władze białoruskie boją się Biełsatu i jego wpływu.
Trzeba jednak przypomnieć, że sytuacja na wschodzie Europy teraz stała się teraz jeszcze gorsza - jeśli chodzi o pole informacyjne. Gdy powstawał Biełsat – nie było jeszcze tak agresywnej w swej istocie doktryny "russkiego miru”. Jakby jej nie nazywano – soft czy strong power – ona istnieje – i bardzo wpływa też na Białoruś.
Uważam też, że jedną z silniejszych stron Biełsatu są jego filmy dokumentalne. To wszystko dotyczy i białoruskiej, i polskiej historii. Dobrze o tym wiem – że ludzie oglądają te filmy, czytają. Wiele znanych filmów zachodnich, których żeśmy tu nigdy nie wiedzieli, mam na myśli głównie dokumentalne, możemy zobaczyć dzięki Biełsatowi – są one dublowane w języku białoruskim.
Te dokumenty, które robi Biełsat, to bardzo, bardzo ważne świadectwo.
Jak mówią, jeśli zebrać razem dziewięć ciężarnych kobiet, one i tak za miesiąc rodzić nie będą. Potrzebny jest czas, choć oczywiście nie może to trwać bez końca...
Jeśli na Białorusi niczego nie robi się, by była wolność słowa, swoboda działalności politycznej, żeby nie było niebezpiecznie pracować jako dziennikarz, działać społecznie, czy po prostu wyrażać swoje zdanie, to w długiej perspektywie oznacza, że Zachód nie będzie miał dobrego partnera w tym państwie. Czy Zachód o tym zapomina?
Dziś sam Zachód znajduje się w takim kryzysie, że często i nie myśli o Białorusi.
Jednak w duszy kiełkuje mi nadzieja, że po 20 stycznia, po inauguracji prezydenta USA, pojawi się jasne oświadczenie o nowej, tak bym powiedział, polityce europejskiej i że faktycznie, USA wrócą do Europy.
Przecież wyjście Europy USA zarządzone przez Obamę– zakończyła się panowaniem rosyjskiego miru. Jaka rola w tym Polski? Może być bardzo zauważalna – i powinna być.
Inna sprawa, jak Polska widzi siebie w odniesieniu do Białorusi i wschodniej polityki, na ile będzie do podejście bez złudzeń i iluzji, szczególnie w odniesieniu do Białorusi. Białoruscy działacze prodemokratyczni opozycyjni wzywają do tego Warszawę, bo według nich niedobre rzeczy zachodzą w relacjach Warszawy i Mińska. Ci aktywiści prodemokratyczni i proeuropejscy mówią, że Aleksander Łukaszenka nie jest gwarantem niepodległości Białorusi, a za takiego biorą go niektórzy.
Jednak w Warszawie i w innych europejskich stolicach niestety grają tą kartą. Warszawa często powtarza, że chce widzieć swojego sąsiada jako suwerenne państwo.
Są jak widzimy różne szlaki wsparcia, jak widać różne punkty widzenia w tej kwestii są i w Warszawie. Różne są poglądy na to jak wspierać, jak rozwijać relacje i czy to robić. Myślę, że wiele interesujących rzeczy możemy usłyszeć podczas wizyty polskiej delegacji w Mińsku.
Zadam jeszcze pytanie, co do którego mam nadzieję, że nie jest ono tylko retoryczne. Jest wielki problem z tymi opozycyjnymi działaczami na Białorusi, którzy otrzymują teraz bardzo duże kary pieniężne za udział w pokojowych manifestacjach. To ekonomiczne represje. Co z tym można robić?
Ta gra nie może niestety tak się rozwijać, że opozycjoniści będą musieli płacić kary, ktoś im będzie pomagał doraźnie etc. Myślę, że te sprawy również powinny być przedmiotem rozmów z Białorusią.
To są represje – tylko inny ich rodzaj. I to także dowód tego, że nic nie zmienia w naturze reżimu Aleksandra Łukaszenki.
Była misja MFW w Mińsku. I teraz nie wiadomo, czy będzie kredyt, nie będzie?
Żądania Międzynarodowego Funduszu Walutowego są bardzo jasne. To reformy strukturalne białoruskiej gospodarki. Przy Łukaszence, jak widzimy są, one niemożliwe, on zabrania samego słowa ”reformy”. Jest i polityczny aspekt tych kredytów. Na razie żadnych oznak tego, że MFW da te oczekiwane pieniądze – nie ma.
I sytuacja jest trudna dla Aleksandra Łukaszenki – bo wcześniej mógł odwrócić się od MFW na pięcie i zwrócić do Moskwy. Ale dzisiaj i Rosja nie tak zasobna i bogata, by dawać Łukaszence w darze parę miliardów dolarów. I w tym jest specyfika i złożoność tej sytuacji.
***
Roman Jakowlewski: jeden z najbardziej znanych białoruskich niezależnych politologów.
***
Z Romanem Jakolewskim rozmawiala Agnieszka Kamińska, portal PolskieRadio.pl.
***
bialorus. polskieradio.pl
Informacje o Białorusi: Raport Białoruś, serwis portalu PolskieRadio.pl
