Krzysztof Penderecki – genialny kompozytor i zapalony ogrodnik

Ostatnia aktualizacja: 29.03.2025 01:00
Krzysztof Penderecki był jednym z najwybitniejszych polskich kompozytorów w historii, a zarazem jednym z najbardziej rozpoznawalnych polskich artystów. Zyskał uznanie zarówno jako twórca muzyki, jak i dyrygent. Stworzył przełomowe dzieła polskiego sonoryzmu oraz znakomite utwory oratoryjne, symfoniczne, sceniczne i kameralne. 29 marca 2025 roku przypada piąta rocznica jego śmierci.
Krzysztof Penderecki
Krzysztof PendereckiFoto: Shutterstock/wjarek

Kompozytor, dyrygent, pedagog, jeden z najbardziej cenionych na świecie twórców muzykifilar polskiego życia muzycznego. Krzysztof Penderecki urodził się 23 listopada 1933 roku. Dorastał w Dębicy, w rodzinie o artstycznych tradycjach. Muzykami byli zarówno jego dziadek, jak i ojciec, a on sam był kuzynem malarza i twórcy teatralnego Tadeusza Kantora.

Czytaj też:


Pierwszy język - język muzyki

Kontakt z instrumentami miał od wczesnego dzieciństwa. Gdy miał 5 lat, ojciec podarował mu skrzypce i zapisał na lekcje gry. - Wówczas nie było dyskusji z rodzicami, że nie chcę. Szczególnie z dziadkiem, który w domu wodził rej - wspominał w 2017 roku w radiowej Dwójce.

Pierwsze kompozycje tworzył w wieku 6-7 lat, jak sam mówił, z wewnętrznej potrzeby. - Kiedy w 1939 roku Niemcy wkroczyli, była ewakuacja Dębicy. Lumpenproletariat rabował strasznie. Kradli wszystko, co było, albo palili. Z biblioteczki muzycznej mojego ojca niewiele zostało, nie było nawet etiud, z których mógłbym się uczyć. I mój nauczyciel pisał mi etiudy na każdą lekcję. Ja to grałem, ale po kilku miesiącach pomyślałem sobie, że też tak potrafię, i zacząłem sam pisać. Nie umiałem jeszcze czytać i pisać, ale nuty już umiałem. To się stało moim naturalnym językiem - opowiadał kompozytor.

>>> Krzysztof Penderecki - serwis specjalny Polskiego Radia <<<

.

Edukacja akademicka i błyskawiczny sukces

Po wojnie, w latach 50., Krzysztof Penderecki rozpoczął studia na Akademii Muzycznej w Krakowie. W tym czasie dorabiał, grając na weselach. Już w 1959 roku odniósł spektakularny sukces w konkursie Związku Kompozytorów Polskich. W dwa miesiące napisał trzy utwory, które zdobyły trzy pierwsze nagrody. - Dzień, w którym dowiedziałem się o zwycięstwie, był jednym z najpiękniejszych w moim życiu - mówił.

W okresie młodzieńczego buntu stał się przedstawicielem awangardy. To wtedy powstał słynny utwór "Ofiarom Hiroszimy - tren". Po kilku latach twórczych poszukiwań zwrócił się ku tradycji muzycznej Zachodu: polifonii niderlandzkiej ("Stabat Mater"), Bachowskiej syntezie (legendarna "Pasja według św. Łukasza"), wreszcie estetyce postromantyzmu.

Historia Polski twórczą inspiracją

Bliska sercu Krzysztofa Pendereckiego była również historia Polski. Zainspirowany "Solidarnością", kardynałem Stefanem Wyszyńskim, powstaniem warszawskim, ojcem Maksymilianem Kolbe oraz zbrodnią w Katyniu, stworzył jedno ze swoich największych dzieł - "Polskie Requiem". Ostatnią część "Requiem" zadedykował papieżowi Janowi Pawłowi II, komponując ją po jego śmierci w 2005 roku.

Krzysztof Penderecki i muzyka do filmów

Krzysztof Penderecki inspirował zarówno świat muzyki, jak i twórców filmowych. Jego dzieła często pojawiały się w kinie. Po tę niezwykłą muzykę sięgał zarówno Stanley Kubrick ("Lśnienie"), jak i Alain Resnai ("Je T'Aime, Je T'Aime"). Utwór "Polimorfia" to jeden z najczęściej wykorzystywanych motywów w pełnych napięcia scenach. Wybrał go William Friedkin w produkcji "Egzorcysta", a także David Lynch w filmie "Inland Empire". 


Z Krzysztofem Pendereckim współpracowali także polscy twórcy, m.in. Wojciech Jerzy Hass przy "Rękopisie znalezionym w Saragossie" i Andrzej Wajda przy "Katyniu".

Sam Krzysztof Penderecki również został bohaterem filmu. Sylwetkę kompozytora przedstawia biograficzny dokument "Penderecki" z 1968 roku w reżyserii Krzysztofa Zanussiego.

Krzysztof Penderecki - nie tylko kompozytor

Krzysztof Penderecki pozostawił po sobie nie tylko piękną muzykę, ale też 15-hektarowy park w Lusławicach. Tamtejsze arboretum, z unikalną w skali Europy kolekcją ponad 1500 gatunków drzew i krzewówbyło jego ukochanym miejscem. Odpoczywał w nim, komponował i sadził drzewa. - Kiedyś wracałem do rodziny, do Krakowa, potem zacząłem wracać do moich drzew - labiryntu, w którym mogę się zgubić i błądzić. Każda wizyta w Lusławicach jest dla mnie ważna, bo tam są dosłownie moje korzenie - opowiadał Krzysztof Penderecki w Dwójce.

Obok posiadłości kompozytora w 2013 roku uroczyście otwarto Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego. Instytucja ta stała się miejscem spotkań młodych, utalentowanych muzyków z mistrzami kompozycji i sztuki wykonawczej.

Krzysztof Penderecki zmarł po długiej chorobie 29 marca 2020 roku w Krakowie.

***

am/kor

Czytaj także

Ogrodnik, przemytnik i twórca uszek. Nieznane oblicza Krzysztofa Pendereckiego

Ostatnia aktualizacja: 23.11.2024 05:55
Mija rocznica 91. urodzin jednego z najsławniejszych polskich kompozytorów XX i XXI wieku. Na całym świecie znano i ceniono go jako twórcę muzyki, ale nie wszyscy wiedzieli o jego pozaartystycznych pasjach, rodzinnych tajemnicach czy o fortelu, który otworzył mu drogę do międzynarodowej kariery.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Świat tęskni za Krzysztofem Pendereckim i potrzebuje jego muzyki"

Ostatnia aktualizacja: 29.03.2025 06:40
– Jego muzyka otworzyła dla mnie zupełnie nowy wymiar muzycznej wypowiedzi. Choć minęło już kilka dekad, nadal jestem głęboko wstrząśnięta emocjonalną siłą jego dzieł – mówiła w kwietniu 2020 roku znakomita niemiecka skrzypaczka Anne-Sophie Mutter, wspominając zmarłego 29 marca 2020 roku Krzysztofa Pendereckiego.
rozwiń zwiń