Malarz, reżyser, scenograf... 110. rocznica urodzin Tadeusza Kantora

Ostatnia aktualizacja: 06.04.2025 08:00
- Moja sztuka nie jest wizerunkiem rzeczywistości, jest odpowiedzią na rzeczywistość - tłumaczył w jednej z rozmów Tadeusz Kantor. Wybitny artysta, człowiek renesansu: reżyser, malarz, scenograf, grafik, autor manifestów artystycznych, animator życia kulturalnego. Założyciel Teatru Cricot 2 w Krakowie. W tym roku kończyłby 110 lat.
Tadeusz Kantor - jeden z najważniejszych polskich artystów dwudziestego wieku - był malarzem, konceptualistą, scenografem i reżyserem.
Tadeusz Kantor - jeden z najważniejszych polskich artystów dwudziestego wieku - był malarzem, konceptualistą, scenografem i reżyserem.Foto: PAP/Alamy

Tadeusz Kantor - jeden z najważniejszych polskich artystów dwudziestego wieku. Był malarzem, konceptualistą, scenografem i reżyserem. W swojej sztuce posługiwał się ambalażem. Opakowywał przedmioty codziennego użytku w zwyczajne materiały, nadając im w ten sposób artystyczną rangę.

Posłuchaj
03:52 Kantor o sztuce.mp3 Tadeusz Kantor o sztuce i procesie twórczym w rozmowie z Ewą Skudro, audycja z cyklu "Muzyka i aktualności" (PR, 11.09.1980)

 

Życie skupione wokół sztuki 

Całe życie Tadeusza Kantora obracało się wokół sztuki. Studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a przed końcem wojny z innymi studentami założył podziemny Teatr Niezależny. - Sztuka to dla mnie pewien sposób życia - zaznaczał lata później w Polskim Radiu. 

Odwrotność i przełamywanie schematów wg Kantora 

W 1945 roku podjął pracę kierownika malarni w krakowskim Starym Teatrze, a dziesięć lat później zbuntował się przeciw realizmowi socjalistycznemu i wraz z innymi polskimi artystami zorganizował wystawę "9 Malarzy" w Domu Plastyków. Jak przyznawał po latach, w jego charakterze leżało dążenie do pewnego rodzaju świętokradztwa w tworzeniu. Zawsze szukał odwrotności, przełamania schematów i wytyczania nowych dróg.

Posłuchaj
16:27 Artysta wolny_Tadeusz Kantor.mp3 Co jest obowiązkiem artysty, jaki jest cel sztuki i czym jest prawda artystyczna i życiowa – tłumaczy Tadeusz Kantor, rozmowę przeprowadził Bogusław Sobczuk (PR, 2.12.1980)

 

Czytaj także:

Cricot 2 - teatr niecodzienny 

W tym samym roku, 1955, powstał teatr Cricot 2, w którym Kantor mógł rozwijać swoje artystyczne idee. Jako pierwszy na jego deskach zadebiutował spektakl pt. "Mątwa" wg Witkiewicza. Wykorzystano w nim zderzenie tekstu z przedmiotami oraz - popularne później dla Kantora - techniki budowy scen jak z niemego filmu i grę aktorską, przypominającą kukły. 

Opakowywanie przedmiotów i... ludzi 

Tadeusz Kantor opakowywanie postaci ludzkiej zaczął od elementów garderoby. Używał do tego celu pasków czy fragmentów koszuli, które przyklejał do płótna. Następnie zamalowywał je akrylem. Zabieg ten wprowadził do swoich happeningów, m.in. "Cricotage" czy "Linia podziału". Opakowywał wtedy postać aktora-performera szeroką taśmą papierową.

Teatr śmierci 

Na przestrzeni lat Tadeusz Kantor współtworzył wiele nurtów neoawangardowych. Pod koniec życia doszedł do wniosku, że jedyną realnością, z jaką mamy do czynienia, jest to, co zdarzyło się w przeszłości i zapadło nam w pamięć.

W 1972 roku, spacerując po nadmorskiej miejscowości, zobaczył stary budynek szkoły i opuszczoną klasę z drewnianymi ławkami. Zdał sobie sprawę, że to wszystko, co należy do wnętrza, jest martwe. Obraz ten zainspirował go do stworzenia spektaklu pt. "Umarła klasa". Miał on swoją premierę w listopadzie 1975 roku. Został uznany za początek przełomowego, a jednocześnie najbardziej rozpoznawalnego etapu twórczości teatralnej Kantora - teatru śmierci, w którym twórca wracał do tematu przeszłości, przemijania i pamięci.

"Umarła klasa" - rewolucja światowego teatru

Przedstawienie wręcz zrewolucjonizowało światowy teatr. Spektakl pokazał na arenie międzynarodowej sposób pracy Kantora z aktorami, jego obecność na scenie oraz przetwarzanie motywów z przeszłości. Poprzez ekspresję aktorów, wykorzystanie kolorystyki czerni i bieli oraz manekinów spektakl silnie poruszał widzów. To z kolei przyczyniło się do postrzegania Tadeusza Kantora jako wybitnej, oryginalnej osobowości teatru XX wieku.

Czytaj także:

Twórca zmarł nagle, po skończeniu próby spektaklu "Dzisiaj są moje urodziny" w grudniu 1990 roku. Premiera przedstawienia była hołdem złożonym Tadeuszowi Kantorowi przez przyjaciół i współpracowników.

***

archiwum/PR Historia/zch/kor

Czytaj także

Poznaj sylwetki najsłynniejszych polskich kompozytorów muzyki filmowej

Ostatnia aktualizacja: 03.04.2025 14:30
Stolica kina, Hollywood, świętuje Dzień Muzyki Filmowej. Zapraszamy do zapoznania się z sylwetkami najsłynniejszych polskich kompozytorów, których twórczość wzbogacała produkcje znane i cenione na całym świecie. Wśród nich są zdobywcy najważniejszej nagrody w świecie kina, Oscara. 
rozwiń zwiń