Etnograf, folklorysta, kompozytor, autor monografii Lud i Obrazy etnograficzne, które stworzyły podwaliny współczesnych nauk o kulturze tradycyjnej i nadal inspirują kolejnych twórców. Oskar Kolberg, bo o nim mowa, jest patronem najważniejszej w Polsce nagrody przyznawanej za zasługi dla kultury ludowej. 18 września 2020 już po raz czterdziesty piąty przyznano to prestiżowe wyróżnienie.
Nagroda dla wybitnych twórców podkreśla znaczenie ludowego dziedzictwa, tworzącego bogaty i różnorodny obraz współczesnej kultury polskiej. Krzysztof Trebunia-Tutka
Nagrody im. Oskara Kolberga, najważniejsze w naszym kraju wyróżnienia dla twórców i przekazicieli kultury ludowej, przyznawane są od 1974 roku. Wśród laureatów są setki muzyków, instrumentalistów, artystów ludowych, działaczy i wybitnych badaczy kultury tradycyjnej, a także instytucje. Każdego roku jury złożone z wybitnych folklorystów, etnomuzykologów i etnografów przyznaje Nagrody im. Oskara Kolberga w sześciu kategoriach:
- Pierwsza kategoria dedykowana jest twórcom z dziedziny plastyki i folkloru muzyczno-tanecznego. M.in. instrumentalistom, tancerzom, śpiewakom i wykonawcom instrumentów muzycznych. A także twórcom ludowym reprezentującym dziedziny sztuki ludowej i artystycznego rzemiosła jak rzeźba, malarstwo, tkactwo itp.
- W drugiej kategorii honorowani są twórcy reprezentujący literaturę ludową.
- W trzeciej kategorii przyznawane są nagrody kapelom ludowym.
- Czwartą kategorię tworzą zespoły folklorystyczne.
- W piątej kategorii przyznawane są nagrody działaczom społeczno-kulturalnym, popularyzatorom ludowej twórczości oraz badaczom, których działalność naukowa dotyczy polskiej kultury, sztuki ludowej i folkloru.
- Szósta kategoria to nagroda honorowa dla instytucji i muzeów szczególnie zasłużonych dla rozwoju sztuki ludowej i folkloru w Polsce.
WIDEO 45. gali rozdania Nagród im. Oskara Kolberga
Rok 2020 wymusił na organizatorach inną formułę gali rozdania nagród. Po raz pierwszy była ona w całości transmitowana przez Internet (zapis audiowizualny uroczystości będzie dostępny także po jej zakończeniu). Zaś w lipcu zrealizowano sesje plenerowe laureatów w ich rodzimych regionach, by przedstawić nagrodzonych i efekty ich działalności w autentycznym otoczeniu. Malownicze krajobrazy polskich wsi i miast okazały się doskonałą przestrzenią dla plenerowych ujęć laureatów. Powstałe materiały filmowe i fotograficzne były zaprezentowane podczas gali.
- Nagroda dla wybitnych twórców podkreśla znaczenie ludowego dziedzictwa, tworzącego bogaty i różnorodny obraz współczesnej kultury polskiej – zauważył prowadzący galę Krzysztof Trebunia-Tutka. Następnie głos zabrał minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotr Gliński.
- To jest święto wszystkich państwa i święto kultury ludowej! – zaznaczył minister. - Każda edycja konkursu daje szansę na dostrzeżenie nieprzeciętnych twórców i ich dzieł. A także ludzi, którzy swoją wiedzę i talent poświęcają badaniu i upowszechnianiu kultury ludowej. Wykorzystują dziedzictwo kulturowe do kreowania współczesnych form wypowiedzi oraz do budowania relacji miedzy przeszłością a teraźniejszością. Wieloletnie istnienie nagrody podkreśla znaczenie sztuki ludowej dla narodowej kultury.
To święto wszystkich tych, którzy wykorzystują dziedzictwo kulturowe do kreowania współczesnych form wypowiedzi oraz do budowania relacji miedzy przeszłością a teraźniejszością. Wieloletnie istnienie nagrody podkreśla znaczenie sztuki ludowej dla narodowej kultury. Piotr Gliński
LISTA LAUREATÓW 45. odsłony Nagrody im. Oskara Kolberga 2020
- I kategoria - dla twórców z dziedziny plastyki i folkloru muzyczno-tanecznego
Antoni Gluza – mistrz gry na żywieckich dudach, heligonce, okarynie, piszczałkach pasterskich, znawca archaicznego repertuaru obrzędowego, gwary, kierownik kapel, zbieracz i popularyzator lokalnej kultury tradycyjnej
Szczyrk, Żywiecczyzna, woj. śląskie
Czesława Lewandowska – koronkarka i wykonawczyni plastyki obrzędowej i dekoracyjnej, popularyzatorka i mistrzyni kurpiowskiego rękodzieła ludowego
Ostrołęka, Kurpie, woj. mazowieckie
Helena Miazek – wycinankarka, popularyzatorka łowickiego folkloru
Chąśno, Łowickie, woj. łódzkie
Dionizy Purta – rzeźbiarz ludowy, animator i popularyzator kultury ludowej
Białystok, Podlasie, woj. podlaskie
Zofia Tarasiewicz – śpiewaczka ludowa, popularyzatorka dziedzictwa górali czadeckich, obrzędowości, plastyki, tradycji kulinarnych
Bolesławiec, woj. dolnośląskie
Józef Tomczyk – skrzypek ludowy
Mroczki Małe, Sieradzkie, woj. łódzkie
- II kategoria - dla twórców za pisarstwo ludowe
Helena Kołodziej – poetka ludowa
Wielkolas, pow. lubartowski, woj. lubelskie
- III kategoria - dla kapel ludowych
Kapela Ludowa "Mogilanie"
Mogilany, Krakowiacy Zach., woj. małopolskie
- IV kategoria - dla zespołów folklorystycznych
Zespół Śpiewaczy z Mroczek Małych
Mroczki Małe, pogranicze Sieradzkiego i Wielkopolski, woj. łódzkie
Zespół Góralski "Zornica"
Zakopane, Podhale, woj. małopolskie
- V kategoria - Naukowcy, badacze, animatorzy
Antoni Malczak – regionalista, działacz kultury, muzyk, pedagog, społecznik, autor programu ochrony dziedzictwa kulturowego i promocji kultury regionalnej, organizator i animator, wieloletni dyrektor Małopolskiego Centrum Kultury Sokół w Nowym Sączu
Nowy Sącz, woj. małopolskie
Lech Śliwonik – teatrolog, profesor Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie, prezes Zarządu Głównego Towarzystwa Kultury Teatralnej, badacz i znawca polskiego teatru amatorskiego, teatru ludowego; inicjator i koordynator dokumentalista Sejmików Wiejskich Teatrów
Warszawa, woj. mazowieckie
- Nagroda honorowa - dla instytucji i organizacji.
"Pismo Folkowe" – wydawane przez Akademickie Centrum Kultury Uniwersytetu Marii Curie–Skłodowskiej „Chatka Żaka” i Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej we współpracy ze Stowarzyszeniem Animatorów Ruchu Folkowego
Lublin, woj. lubelskie
Polonia Polish Folk Song & Dance Ensemble
Chicago (Stany Zjednoczone)
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego powierzył realizację konkursu Instytutowi Muzyki i Tańca we współpracy z Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu i jego oddziałem - Muzeum im. O. Kolberga w Przysusze. Fundatorami nagród finansowych są Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Samorząd Województwa Mazowieckiego. Laureaci otrzymają także Medale im. Oskara Kolberga według projektu Anny Jarnuszkiewicz oraz pamiątkowe dyplomy.
PProfesor Lech Śliwonik, teatrolog, foto. PAP/P. Nowak
Teatr autentyczny
W dniu rozdania nagród, w magazynie "Źródła", Kuba Borysiak rozmawiał z jednym z laureatów – profesorem Lechem Śliwonikiem, teatrologiem – o kondycji współczesnej kultury ludowej na przykładzie teatru ludowego.
Myśliwski zakłada, że fundamentem kultury chłopskiej było słowo. Ludzie wsi tworzyli w słowie. Pojawiła się telewizja i umarło to, co było podstawą – schodzenie się i rozmawianie. prof. Lech Śliwonik
Profesor Śliwonik od 40 lat zajmuje się teatrem ludowym. Jest współtwórcą i dokumentalistą Sejmików Wiejskich Teatrów (niegdyś Związku Teatrów Ludowych). Definicja teatru ludowego wg Lecha Śliwonika zasadza się na swoistej autentyczności twórców i przedstawianych tematów:
- Teatr ludowy to zaprzeczenie pojęcia "teatr amatorski", który był pojęciem naśladownictwa, małpowania. Natomiast ludzie tworzący koncepcję teatru ludowego utrzymywali, że jest kultura wsi polskiej i ona powinna być źródłem teatru tak, jak jest źródłem pieśni, gadek – tego wszystkiego, o czym pisał Kolberg. Jest nawet taka teoria o dramatycznej formie wesela polskiego. To jest niemal gotowy do przeniesienia na scenę dramat!
Wraz z innymi badaczami profesor Śliwonik walczył, by twórcy wiejskich teatrów przedstawiali na scenie swoje życie. Obrzędy kreujące wiejską rzeczywistość, zajęcia wyznaczające rytm dnia. To wg badaczy stanowiło o istocie tradycji i było przyczynkiem do jej kultywowania.
- Mówiliśmy: słuchajcie, jest wartościowa literatura dramatyczna. Ale najprawdziwsi będziecie wtedy, gdy będziecie grali siebie. I uwierzyli w to. To wszystko, co organizuje czy kiedyś organizowało życie wsi, zaczęło być przenoszone na scenę. Obrzędy, święta, ale także prace domowe czy polne. - mówił profesor.
Lech Śliwonik przywołał na koniec szkic Wiesława Myśliwskiego pt. Kres kultury chłopskiej: - Myśliwski zakłada, że fundamentem kultury chłopskiej było słowo. Ludzie wsi tworzyli w słowie. Pojawiła się telewizja i umarło to, co było podstawą – schodzenie się i rozmawianie. Czy jest prawdziwy teatr ludowy…? Sam się zastanawiam. Mam nadzieję, że jeszcze tak. Póki jest jeszcze pokolenie kultywujące pamięć przodków. – prof. Lech Śliwonik
***
Tytuł audycji: Źródła
Prowadzi: Kuba Borysiak
Gość: Lech Śliwonik
Data emisji: 18.09.2020
Godzina emisji: 15.15
mg/at
