Zmarły przed dziesięcioma laty krytyk filmowy i scenarzysta Bolesław Michałek (ur. 1925) odegrał ważną rolę w historii powojennej kinematografii. Został zapamietany jako wybitny intelektualista, wykładowca, autor wielu książek o tematyce filmowej. Pod koniec życia, za namową Andrzeja Wajdy, zgodził się przyjąć stanowisko ambasadora RP we Wloszech. Dzięki jego staraniom powstał w Rzymie Instytut Polski, a na Uniwersytecie Padewskim - katedra Języka i Literatury Polskiej.
CHCESZ WIĘCEJ KULTURY? POSŁUCHAJ SERWISU!
Legendarny Zespół Filmowy „X” powstał w 1972 roku z inicjatywy Andrzeja Wajdy. Wybitny reżyser przez cały okres jego istnienia pełnił w nim funkcję kierownika artystycznego. Kierownikiem literackim był początkowo Konstanty Puzyna, a w 1973 roku zastąpił go Bolesław Michałek. W zespole powstały słynne produkcje Andrzeja Wajdy: „Ziemia obiecana” (1974), „Człowiek z marmuru” (1976), „Bez znieczulenia” (1978) i „Człowiek z żelaza” (1981), a także wiele mniej lub bardziej znanych filmów kinowych i telewizyjnych reżyserów skupionych wokół Mistrza. Jak wspomina Andrzej Wajda, do zespołu należeli często ludzie, którzy trafili tam przypadkowo, bo na przykład nie mogli pomieścić się w innych zespołach. Szybko jednak stworzyli bardzo zgrany, efektywny zespół, w czym sporą zasługę miał Bolesław Michałek. Ludzie młodzi czuli oparcie w doświadczonym filmowcu i scanarzyście. Zawsze miał dla nich czas, służąc pomocą i radą.
W Zespole Filmowym „X” zadebiutowali między innymi: Agnieszka Holland („Aktorzy prowincjonalni” 1978), Feliks Falk („Wodzirej” 1977) i Janusz Kijowski („Kung fu” 1979). Ich produkcje uznane zostały przez krytyków za najważniejsze filmy nurtu „kina moralnego niepokoju”. Prezentowały ponury obraz komunistycznej Polski, ukazując zgubny wpływ reżimu na kondycję moralną społeczeństwa. Impulsem do powstania tego typu filmów stały się dramatyczne wydarzenia pacyfikacji protestujących robotników w Radomiu i Ursusie w czerwcu 1976 roku. Z kolei Sierpień 1980 roku przyniósł ze sobą krótkotrwałą odwilż w życiu politycznym i kulturalnym. Pozwoliło to na realizację współczesnego dramatu Agnieszki Holland „Kobieta samotna” i zdecydowanie antykomunistycznych filmów „Był jazz” Feliksa Falka i „Wielki bieg” Jerzego Domaradzkiego (1981). Warto także odnotować fakt wstąpienia członków Zespołu do „Solidarności” w 1980 roku. Wydarzenie to spowodowało w konsekwencji ostrą reakcję władz komunistycznych. W 1983 roku podjęły one decyzję polityczną o rozwiązaniu Zespołu Filmowego „X”.
Warto dodać, że Bolesław Michałek przewodził międzynarodowej organizacji krytyki filmowej – FIPRESCI, był redaktorem naczelnym tygodnika „Film” oraz dyrektorem programowym Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.
Goście audycji Anny Fuksiewicz z cyklu „Sezon na Dwójkę” w Programie Drugim Polskiego Radia: reżyser - Feliks Falk, redaktor naczelny miesięcznika „Kino” - Andrzej Kołodyński i laureat Nagrody im. Bolesława Michałka, krytyk filmowy - Tadeusz Sobolewski. (25 MB)
Zebrani w studio goście wspominają postać Bolesława Michałka i jego olbrzymi wkład w rozwój powojennej kinematografii. Dyskutują na temat roli krytyki filmowej - teraz i przed laty. Starają się także odpowiedzieć na pytanie, czy młodzi filmowcy mogą dziś liczyć na taką pomoc, jaką służył niegdyś debiutantom Bolesław Michałek w Zespole Filmowym „X”. W audycji usłyszeć można ponadto wspomnienie Andrzeja Wajdy o zmarłym dziesięć lat temu krytyku filmowym, a także nagranie archiwalne fragmentu przemówienia Bolesława Michałka, które wygłosił na Kongesie Kultury Polskiej w 1981 roku. Zapraszamy do wysłuchania audycji.
(ab)
