Heretyk na ambonie

Drapieżny publicysta, ale i wrażliwy samotnik. Po krótkim romansie z władzą jej wróg i krytyk. Wielki Polak, któremu niektórzy odmawiali polskości - Antoni Słonimski.

Julia Hartwig i Antoni Słonimski w Domu Pracy Twórczej w Oborach, lata siedemdziesiąte XX w.

Foto: z archiwum Julii Hartwig

Lekturę "Wiadomości Literackich" – ważnego przedwojennego pisma kulturalnego –  zaczynało się od "Kroniki tygodniowych" Antoniego Słonimskiego. Wiele lat później, w zupełnie innej rzeczywistości społeczno-politycznej, czytelnicy "Tygodnika Powszechnego" zaczynali lekturę pisma od… felietonów Antoniego Słonimskiego.

Dzieje życia tego znakomitego poety, felietonisty, dramatopisarza, krytyka teatralnego, prozaika to fascynująca opowieść o złożoności ludzkiej natury i – skomplikowanej historii naszego kraju. W "Sezonie na Dwójkę" Dorota Gacek rozmawiała z Joanną Kuciel-Frydryszak, autorką wydanej właśnie biografii Antoniego Słonimskiego "Heretyk na ambonie".
– Poniekąd można było się domyśleć, że pod tą fasadą dowcipnisia i krytyka kryje się natura dużo bardziej złożona i wrażliwa – mówiła Joanna Kuciel-Frydryszak, zwracając uwagę na pewne kluczowe, trudne do jednoznacznego osądu, momenty w biografii poety. – Na przykład powrót w 1951 z emigracji – przypominała biografistka kilkuletni romans Słonimskiego z władzą, po którym – zaczęło się w 1956 – nastąpił czas ożywionego działania na rzecz kształtującej się opozycji.  
Joanna Kuciel-Frydryszak, obficie cytując materiały archiwalne, w dużej części dotąd niepublikowane, przedstawia w swojej książce koleje życia Słonimskiego: od narodzin przy Niecałej w Warszawie aż do dnia, w którym trumna z jego ciałem nie zmieściła się do grobu... Poznajemy wybitnych przodków Słonimskiego, przyglądamy się jego dzieciństwu i okresowi edukacji, nigdy niezwieńczonej maturą. Z przymrużeniem oka patrzymy na wybryki młodości, spędzanej w kawiarni Ziemiańskiej oraz Pod Picadorem. Obserwujemy miłosne uniesienia, towarzyszące relacjom z Marią Morską, Ireną Baruch, wreszcie żoną, Janiną Konarską. Śledzimy okres emigracji oraz późniejsze lata trudnego lawirowania i prób odnalezienia się w ojczyźnianej rzeczywistości. Widzimy, jak kontroluje jego poczynania agent SB oraz jak Gomułka na oczach całej Polski każe mu się zastanowić, kim jest - Polakiem czy Żydem.
Zapraszamy do wysłuchania rozmowy, jaką z Joanną Kuciel-Frydryszak przeprowadziła Dorota Gacek.
Posłuchaj archiwalnych dźwięków zgromadzonych w serwisie specjalnym Polskiego Radia wolnaeuropa.polskieradio.pl związanych z Antonim Słonimskim