Maria Konopnicka przyszła na świat 23 maja 1842 roku w Suwałkach, w rodzinie prawnika i miłośnika literatury Józefa Wasiłowskiego. Jako nastolatka podjęła naukę na pensji sióstr sakramentek w Warszawie, gdzie poznała Elizę Pawłowską, znaną później jako Elizę Orzeszkową. Wraz z koleżanką lubiła deklamować poezję, szczególnie zakazanych poetów, m.in. Adama Mickiewicza. Znajomość ze szkolnej ławki przerodziła się w przyjaźń na całe życie.
Krótko po ukończeniu szkoły wyszła za mąż za ziemianina Jarosława Konopnickiego. Małżeństwo jednak nie było udane. Dziesięć lat po ślubie, Konopnicka postanowiła odejść od męża i wyjechać do Warszawy. Od tego czasu sama wychowywała szóstkę dzieci. W stolicy związała się z konspiracyjnym ruchem niepodległościowym.
- Życiorys Marii Konopnickiej przeczy stereotypowemu wizerunku, że kobiety w II połowie XIX wieku były stłamszone i żyły w cieniu swoich mężów. Zaangażowanie patriotyczne czyniło z kobiet niezwykle ważne postacie życia społecznego. Ta rola służyła politycznej emancypacji kobiet w Polsce - mówił prof. historii Andrzej Nowak w audycji "Historia żywa".
33:31 konopnicka i orzeszkowa historia żywa.mp3 O twórczości Marii Konopnickiej i jej związkach z Elizą Orzeszkową mówił prof. historii Andrzej Nowak w audycji Doroty Truszczak pt. "Historia żywa". (PR, 4.03.2017)
Konopnicka w swej twórczości pochylała się nad losem ludzi biednych i wykluczonych. Interesowała się sytuacją osób pozbawionych środków do godnego życia. Postulowała, że literatura powinna podejmować aktualne tematy społeczne, a bohaterowie powinni być postaciami wziętymi z życia codziennego. Sama często brała udział w różnych akcjach dobroczynnych.
Choć większość jej utworów stanowiły liryki, została zapamiętana jako znakomita nowelistka. W swoich utworach podejmowała tematykę społeczną i patriotyczną. Współcześni zarzucali jej pisanie utworów patriotycznych za pieniądze. Sama poetka podkreślała, że co prawda pisze je z potrzeby serca, jednak musi też myśleć o utrzymaniu rodziny. Jej talentem zachwycał się sam Henryk Sienkiewicz.
- Jej twórczość była nie tylko pochwałą narodowej martyrologii. Ona rozliczała się też z duchem powstania. Krytykowała rozmaite patologie. Bliski był jej realizm, zejście do opisu rzeczywistego życia różnych grup społecznych – dodał prof. Andrzej Nowak.
Jej najsłynniejszym utworem została "Rota", która urosła do roli hymnu narodowego. Wiersz został opublikowany po raz pierwszy w czasopiśmie "Przodownica".
- Choć to nie było pierwsze nawiązanie do prześladowania polskości w zaborze pruskim, to właśnie ten tekst stał się tak szanowanym i uznawanym za głos całego społeczeństwa utworem. Przed nim szła sława jej innych wierszy patriotycznych i skierowanych do dzieci – powiedział prof. Andrzej Nowak.
Zobacz jeden z pierwszych przedruków "Roty" na łamach gazety "Gwiazdka Cieszyńska" z 1908 roku.
Sama Konopnicka była postacią wzbudzającą kontrowersje. Popularne były plotki o licznych związkach łączących ją ze sporo młodszymi mężczyznami. Pod koniec życia zamieszkała we dworku wraz z malarką Marią Dulębianką. Niektórzy podejrzewali, że panie mógł łączyć romans. Angażowała się w walkę o przyznanie kobietom praw wyborczych. Była atakowana przez kler i środowiska konserwatywne. Zastanawiano się, czy jest praktykującą katoliczką.
Zmarła 8 października 1910 roku we Lwowie, kilka miesięcy po śmierci Orzeszkowej. Została pochowana na Cmentarzu Łyczakowskim. Jej pogrzeb stał się wielką manifestacją patriotyczną.
- Osiągnęła ten sam poziom autorytetu co Eliza Orzeszkowa. Obie cieszyły się tym samym poziomem uznania społecznego w ostatniej dekadzie swojego życia - podsumował prof. Andrzej Nowak.
seb/im
