Książka Pawła Czapczyka "Portret humanisty. Zygmunt Kubiak w kręgu eseistyki, mitologii i krytyki kultur" jest wszechstronną i namiętną próbą uchwycenia fenomenu pisarstwa Zygmunta Kubiaka.
Niezmiernie ważny dla kultury polskiej twórca, autor "Szkoły stylu", "Brewiarza Europejczyka" czy "Mitologii Greków i Rzymian", jeszcze kilka lat temu doceniany i poważany, obecnie szybko odchodzący w niepamięć, doczekał się wreszcie wnikliwego i żarliwego interpretatora.
Autor "Portretu humanisty" – w porywającym stylu badawczym i eseistycznym – przywraca Kubiakowi należne mu miejsce na mapie powojennej literatury polskiej, europejskiej krytyki literackiej i światowej mitografii. Poprzez szereg kulturowych odwołań i literackich zestawień porównawczych uczy, jak czytać Kubiaka na uczciwych warunkach. Czapczyk ukazuje pisarza niemal nieznanego, niekłamanego w swej prostocie, za to w pełni świadomego swoich racji. Jednak interpretacja zaproponowana przez autora jest czymś więcej: w kolejnych rozdziałach-odsłonach redefiniuje on szeroko rozumianą współczesność, którą posądza o płytkość, pośpiech i dążność do narzucania totalnego przekonania, że roztrząsanie spraw podstawowych nie ma już znaczenia. W portrecie Kubiaka–eseisty tworzy więc Czapczyk alternatywę dla współczesności, upominając się o możliwość innej humanistyki, takiej, która dostęp do zasobów przeszłości pozostawia otwarty.
Prawdziwie wartościowa literatura – twierdzi – to ta, która posiada specjalne kompetencje i potrafi zbawiać od niepamięci, lekceważenia i sarkazmu.
Wybierając Kubiaka, lub to, co Kubiak symbolizuje, Czapczyk wie, co odrzuca. A w książce "Portret humanisty" rozgrywa z samym sobą partię o wszystko.
Paweł Czapczyk "Portret humanisty. Zygmunt Kubiak w kręgu eseistyki, mitologii i krytyki kultur" Wydawnictwo Poznańskie, 2011.
