"Bez Kresów stajemy się narodem bez korzeni"

- Niemcewicz uważał, że nie ma żadnych Kresów, jest tylko Polska, jeden kraj. Tak mi się wydaje, że jest to dość bliskie dzisiaj wielu osobom. Tak można rozumieć Polskę - mówił w Dwójce Jerzy Gizella, autor wydanej właśnie publikacji "Kresy (literackie) bez granic". 

Okładka książki

Foto: Mat. prasowe

Posłuchaj

29:20 Dwójka 2021_04_14 O wszystkim z kulturą.mp3 Rozmowa o Kresach z Jerzym Gizellą (O wszystkim z kulturą/Dwójka)

 

Kresy zajmują w literaturze polskiej miejsce szczególne. Pisali o nich najwybitniejsi nasi pisarze, dość przypomnieć Sienkiewicza, Orzeszkową, Herberta, Miłosza. Przez cały PRL trudno było pisać o trudnych relacjach polsko-ukraińskich, polsko-litewskich czy polsko-białoruskich.

Przez Kresy z muzyką i na rowerze

Po latach, w wolnej Polsce, przywracane są świadectwa literackie, które zasadnie świadczą, że te ziemie były często kolebką polskiego patriotyzmu, ale i polskiego męczeństwa. Ale Kresy i to, co pozostało w pamięci przez pokolenia, fascynuje i dzisiejszych pisarzy.

Pojęcie Kresów

- Pojęcie Kresów ewoluowało w ciągu naszej historii. Najstarsze rozumienie Kresów pochodzi z czasów unii w Krewie, gdzie nazywano Kresami ziemie, które graniczyły z historycznym Wielkim Księstwem Litewskim. Taki jest paradoks dziejów, że to pojęcie wchodziło coraz bardziej w głąb kraju. Kresami dziś określamy wszystko to, co wchodziło w przestrzeń I i II Rzeczpospolitej - mówił Jerzy Gizella.

Dzisiaj większość Polaków myśli, że Kresy to Wilno, Lwów, Grodno, a tak naprawdę jest to inny obszar, dużo dalej wysunięty na Wschód. 

Czytaj także:

• Tańce Kresów
• Świąteczne Kresy dawniej

"Kresy (literackie) bez granic" 

W swojej najnowszej książce Jerzy Gizella zamieścił 33 szkice przywołując m.in. takie nazwiska: Barbara Toporska, Florian Czarnyszewicz, Zygmunt Haupt, Wiesław Helak, Aleksander Jurewicz, Eustachy Rylski, Zofia Kossak, Michał K. Pawlikowski.

- Ci ludzie mieli dusze nieograniczone. Tego dzisiaj się już nie spotyka. Żyjemy w czasach stłumienia człowieka do wewnątrz - mówił autor.

Unikatowy album „Kresy. Śladami wielkich Polaków”

- Wychowanie ludzi na Kresach było inne niż w centrum Polski. Mieli nieograniczoną przestrzeń do eksploracji. Umieli strzelać, jeździć konno, polowali. To stwarzało inny typ człowieka. Przejawiało się także w polityce i w pisarstwie - tłumaczył Jerzy Gizella.

***

Tytuł audycji: O wszystkim z kulturą

Prowadził: Wacław Holewiński

Gość: Jerzy Gizella (poeta, krytyk, tłumacz)

Data emisji: 14.04.2021

Godzina emisji: 17.30

nk