- W audycji rozmawialiśmy o przetłumaczonej ostatnio na język polski książce pt. "Zrozumieć putinizm".
- Autorka - Françoise Thom, uznana badaczka rosyjskiej i sowieckiej historii - uważnie przygląda się rosyjskiej teraźniejszości.
- Tezy zawarte w książce skomentował w Dwójce wybitny znawca Rosji prof. Włodzimierz Marciniak.
Swoją książkę "Zrozumieć putinizm" Françoise Thom rozpoczyna od analizy kultury więziennej Rosji. To jeden z kluczy, którym posługuje się, by przeanalizować fenomen rządów Putina.
- Mnie się wydaje, że to jest największa zaleta tej książki - stwierdził prof. Włodzimierz Marciniaki. - Autorka pokazuje putinizm przede wszystkim jako formację społeczno-kulturową i taką genezę wyprowadza. Bardzo często badacze w Polsce, ale także i na Zachodzie, podchodzą do putinizmu, jak i również do różnych rosyjskich fenomenów politycznych, poprzez pryzmat idei, wywodzą go z jakiejś ideologii. Natomiast autorka bardzo konsekwentnie pokazuje, że jeśli w ogóle w praktyce putinowskiej pojawiają się ideologie, to raczej jako użyteczny dyskurs, użyteczna narracja, np. na użytek propagandy.
Gułag jako model społeczeństwa
W pierwszej części książki Françoise Thom opisuje rosyjski Gułag, system obozów pracy, w których osadzani są zarówno kryminaliści, jak i więźniowie polityczni. Autorka książki traktuje tę rzeczywistość jako model społeczeństwa w mikroskali.
- Jeśli chcemy zrozumieć społeczeństwo sowieckie bądź też późnosowieckie, to możemy zbadać wycinek, taki jak właśnie społeczności obozowe, z charakterystyczną dla nich - co Françoise Thom bardzo dobrze opisuje - kulturą przemocy, atomizacji społecznej i budowaniem specyficznej hierarchii społecznej opartej na przemocy. Natomiast prawdopodobnie podobny obraz byśmy uzyskali, gdybyśmy na przykład badali subkultury jednostek wojskowych - przekonywał prof. Włodzimierz Marciniak.
Czytaj także:
Marksistowska teoria prawa
Gość audycji wyjaśnia, że praktyka więzienna jest znana i zrozumiała: - Nadzorców jest niedużo, więc nie są w stanie pilnować tej masy więźniów. W związku z tym posługują się więźniami kryminalnymi, a oni terroryzują głównie politycznych. W niemieckich obozach koncentracyjnych też kapo wywodzili się spośród więźniów - zauważył. - Françoise Thom przywołuje pojęcie "społecznie bliski element" na oznaczenie właśnie więźniów kryminalnych, zwłaszcza tych skazanych na duże wyroki po ciężkich przestępstwach z użyciem przemocy, gwałtów itd. To się wzięło z marksistowskiej teorii prawa, która zakłada, że przestępstwo jest skutkiem niesprawiedliwości społecznej, klasowej. Więźniowie kryminalni wywodzący się z warstw niższych są klasowo bliscy czekistów i proletariatu. Natomiast więźniowie polityczni, niezależnie od pochodzenia - ponieważ są wrogami ludu - są obcy klasowo.
Françoise Thom pisze również o tym, jak powszechne jest w Rosji doświadczenie Gułagu. Praktycznie każdy miał w swojej rodzinie kogoś, kto umieszczony był w obozie w czasach stalinowskich, a pamięć o tym jest powszechna.
27:51 2024_02_29 17_30_55_PR2_O_Wszystkim_z_Kultura.mp3 "Zrozumieć putinizm". Uważne spojrzenie na rosyjską rzeczywistość (O wszystkim z kulturą/Dwójka)
***
Françoise Thom, w przeciwieństwie do wielu zachodnich polityków i autorów, nigdy nie miała złudzeń co do reżimu Władimira Putina. Przewidywała również, że Rosja może dokonać pełnoskalowej inwazji na Ukrainę. Thom posiada rozległą wiedzę na temat współczesnej kremlowskiej elity i historii ZSRR, przez co należy do wąskiego grona badaczy odpowiednio przygotowanych do analizy mechanizmów funkcjonowania aparatu władzy współczesnej Rosji.
Opisując drogę Władimira Putina na szczyt kremlowskiej hierarchii, autorka odsłania kulisy brutalnej walki o kontrolę nad największym państwem świata. Jednocześnie uświadamia nam specyfikę panującej w Rosji kultury politycznej. Wskazuje na głębokie, historyczne korzenie putinowskiego sposobu sprawowania władzy, tak szokującego i często niezrozumiałego również dla przedstawicieli narodów, które doświadczyły komunizmu. Pomaga uchwycić związek między agresywnym zachowaniem Rosji na arenie międzynarodowej a wewnętrzną polityką Kremla. Ukazując burzliwe losy przedstawicieli tamtejszych elit politycznych oraz mechanizmy sprawowania przez nich władzy, Thom obnaża logikę działania stojącą za putinizmem. Jednocześnie wpisuje wydarzenia za naszą wschodnią granicą nie tylko w rosyjską specyfikę, lecz także szersze, ponowoczesne tendencje, występujące również na Zachodzie.
(opis pochodzi od wydawcy)
***
Tytuł audycji: O wszystkim z kulturą
Prowadził: Jakub Moroz
Gość: prof. Włodzimierz Marciniak (badacz i znawca Rosji, były ambasador Polski w Moskwie)
Data emisji: 29.02.2024
Godzina emisji: 17.30
mgc/mo/wmkor
