Sytuacja zaopatrzeniowa w Polsce była w tym okresie dramatyczna. Strajkujący stoczniowcy w czasie rozmów ze stroną rządową, wobec braku wielu podstawowych towarów na rynku, podnieśli kwestię reglamentacji niektórych z nich. Przede wszystkim chodziło o wprowadzenie kartek na mięso.
Kartki na mięso
W archiwach Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa zachowały się nagrania z obrad, jakie pod koniec sierpnia 1980 roku toczyły się w Stoczni Szczecińskiej między przedstawicielami rządu i Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego.
Andrzej Żabiński, przewodniczący rządowej komisji ekspertów tłumaczył, dlaczego rząd przeciwny jest wprowadzeniu systemu kartkowego na mięso.
- Co innego jest wprowadzić kartki na cukier, na benzynę – mówił w audycji z cyklu "Jak kształtowała się Solidarność". – Natomiast z mięsem jest to bardzo skomplikowana sprawa. Po pierwsze, jak wyliczyć normę? Jak liczyć mięso z kością, bez kości. Poza tym jeden dostanie karkówkę, drugi golonkę. Myśmy przed wojną mieli system kartkowy, ale obowiązywał on tylko miasta, nie obowiązywał na wsi. Dziś sytuacja jest diametralnie inna. Jak to zrobić? Jak potraktować człowieka, który jest zatrudniony w mieście? Jaką on ma dostać kartkę? Czy taką samą jak ten, kto jest zatrudniony np. w stoczni, ale mieszka pod Szczecinem i ma gospodarstwo?
12:48 Postulaty sierpniowe - fragm, spotkania w Stoczni Szczecińskiej.mp3 Fragm. obrad komisji rządowej i strajkujących robotników w Stoczni Szczecińskiej - aud. z cyklu "Jak kształtowała się Solidarność" nadana na antenie Rozgł. Polskiej RWE (27.08.1980)
Dobra luksusowe
W dyskusji nagranej 27 sierpnia 1980 roku strajkujący mówili o braku podstawowych towarów, o reglamentowaniu butów, ale też wyznaczeniu listy dóbr luksusowych. Za takie niektórzy uważali pralki, telewizory. Jedni twierdzili, że luksusowym jest samochód marki Polonez, ale już nie Maluch 126p.
Dziś wielu osobom trudno zrozumieć z jakimi problemami, ponad 30 lat temu, borykali się Polacy. Ostatecznie zapis o wprowadzeniu kartek na mięso został wpisany na listę 21 postulatów sierpniowych.
Reglamentacja wszystkiego
Rząd, pod kierownictwem gen. Wojciecha Jaruzelskiego, wprowadził reglamentację mięsa 28 lutego 1981 roku. Na skutek stale narastających trudności gospodarczych system kartkowy rozszerzono 30 kwietnia 1981 roku, obejmując nim oprócz mięsa także wszelkie przetwory mięsne, masło, mąkę, ryż i kaszę.
1 września 1981 system kartkowy objął też mydło i proszek do prania. Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 system kartkowy był stopniowo rozszerzany na kolejne grupy towarów, m.in. czekoladę, alkohol, benzynę i wiele innych, osiągając zakres znacznie szerszy niż w czasie okupacji podczas II wojny światowej.
Spekulanci
Andrzej Żabiński, w dyskusji ze strajkującymi stoczniowcami w sierpniu 1980 roku, zwrócił uwagę na jeszcze jeden aspekt. Przypomniał o kartkach wprowadzonych przez Hitlera. - Nawet najbardziej totalitarny ustrój, jakim był faszyzm, nie mógł opanować podziemia spekulacyjnego w tym zakresie – stwierdził. - Obawiam się, że wprowadzenie systemu kartkowego na mięso będzie bardzo trudne.
I się nie pomylił. Spekulacja kartkami w latach 80. kwitła. Funkcjonował formalnie nielegalny, ale bardzo powszechny system handlu samymi kartkami - szczególnie na benzynę, papierosy i alkohol. Ludzie wymieniali się kartkami bądź je sprzedawali. Kartki nie gwarantowały pewności ani sprawności zakupów. Najczęściej trzeba było stać w długich kolejkach. W związku z tym rozpowszechniła się instytucja stacza kolejkowego, który za określone wynagrodzenie stał w kolejce i kupował towary bądź usługi dla innych osób. Przed sklepami często zawiązywały się komitety kolejkowe, które według społecznej listy próbowały sprawnie i sprawiedliwie zorganizować nabycie deficytowych produktów.
Posłuchaj archiwalnych nagrań z rozmów, jakie toczyły się w strajkującej Stoczni Szczecińskiej w sierpniu 1980 roku.
