To nie przypadek, że właśnie w Konstancinie-Jeziornie otwiera się Muzeum Wycinanki. Właśnie to miejsce kolekcjoner i badacza kultury ludowej Antoni Śledziewski, wskazał jako źródło narodzin polskiej wycinanki! Sięgnijmy pamięcią 200 lat wstecz. Pod koniec XVIII wieku w Jeziornie powstała fabryka papieru – jedna z największych w kraju! To tu po raz pierwszy rozpoczęto produkcję cienkiego, nieczerpanego papieru. Pierwsze wycinanki z kolorowego papieru pojawiły się około 150 lat temu w okolicy Warszawy, we wsiach położonych na prawym brzegu Wisły, na wysokości Jeziorny.
Fabryka w Jeziornie utrzymywała ożywione kontakty ze wsiami po drugiej stronie Wisły. XIX wiek to czasy, gdy rzeka była doskonałym szlakiem komunikacyjnym. A że do produkcji papieru fabryka potrzebowała celulozy – skupowała w nadwiślańskich wsiach szmaty, które po przetworzeniu były jej doskonałym źródłem. W drodze wymiany fabryka rozprowadzała wśród chłopów swój produkt, czyli kolorowy papier.
Poznaj Urzecze
Urzecze - etnograficzna enklawa stolicy
Cienki i glansowany papier w przeciwieństwie do produkowanego wówczas powszechnie grubego i sztywnego papieru czerpanego wpłynął najprawdopodobniej na rozwój wycinanki, która z nadwiślańskich wsi rozprzestrzeniła się przez Kołbiel na pozostałe rejony Mazowsza przede wszystkim Kurpie, w okolice Łowicza i dalej w kierunku Opoczna, Kozienic i Rawy Mazowieckiej.
Wycinanki z Powiśla, prawobrzeża Wisły na wysokości Jeziorny, przedstawiają najprostsze i najstarsze formy polskich wycinanek, takie jak stylizowane drzewka zwane „rózgami”, lalki” czyli uproszczone formy postaci kobiecych lub męskich (zwanych wówczas czasem „chłopakami"), „fryzy z lalek lub kogucików” oraz „gwiazdy okrągłe i rogowe”. Były to wycinanki jednobarwne, choć w różnych kolorach. Ich płaszczyzny były ażurowane drobnymi wycięciami w formie strzałek, oczek, linii, lub ulistnionych gałązek, dzięki którym można było osiągnąć znakomite efekty dekoracyjne.
[materiał: Wirtualne Muzeum Konstancina]
Muzeum Wycinanki w Konstancinie-Jeziornie posiada unikatową, jedną z największych publicznych kolekcji wycinanek w Europie. Ma w swoich zbiorach ponad 3 500 wyjątkowych obiektów ze wszystkich najważniejszych ośrodków wycinankarstwa w Polsce, a najstarsze wycinanki w kolekcji liczą prawie 100 lat! W kolekcji Muzeum Wycinanki znajdują się dzieła wykonane przez najwybitniejsze indywidualności twórcze w historii tej dziedziny. Wiele z tych prac, prezentowanych było na prestiżowych wystawach w kraju i za granicą. Multimedialną ekspozycję Muzeum Wycinanki wzbogacają unikatowe przedmioty i pamiątki przekazane Konstancińskiemu Domowi Kultury przez mieszkańców oraz bezcenne artefakty i dokumenty związane z rozwojem Papierni, a także zbiór wycinanek przekazany przez Antoniego Śledziewskiego.
W weekend otwarcia (24-25 czerwca) goście nie tylko poznają tajemnice ludowych ażurowych cudeniek! Będą moli zatańczyć z Kapelą Niwińskich, wytropić kogutka w grze terenowej, nauczyć się sztuki czerpania papieru. Wstęp na wszystkie warsztaty, koncerty i pokazy jest bezpłatny.
Z Magdaleną Mich z Muzeum bliżej przyglądaliśmy się tej sztuce ludowej i temu, co oferuje – nowa na mapie Warszawy – instytucja: Muzeum Wycinanki w Konstancinie.
Przeczytaj także:
"Wycinanki". O sztuce wyciętej z papieru
Do tego w audycji:
- Zapraszamy na Ostatni koncert zespołu Wyraj. Koncert będzie podsumowaniem wspólnego śpiewania polifonicznych pieśni z różnych regionów Polski oraz zza naszych wschodnich granic. Wydarzenie odbędzie się 25 czerwca w Chacie Numinosum, w Warszawie.
07:42 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2023_06_24-07-48-51.mp3 Ostatni koncert zespołu Wyraj (Dwójka/Poranek Dwójki)
- Nastawiamy budziki na Koncert o świcie, czyli powitanie słońca w ramach Wianków w Krakowie. Koncert rozpocznie się 25 czerwca, o 4.00 rano i stanowi preludium do festiwalu EtnoKraków/Rozstaje, który startuje już za tydzień w Krakowie.
04:52 PORANEK DWÓJKI 24.06 Koncert_o_swicie_Wianki_w_Krakowie.mp3 Koncert o świcie Wianki w Krakowie.(Dwójka/Poranek Dwójki)
- Odwiedzamy muzeum we Wdzydzach Kiszewskich – Kaszubski Park Etnograficzny. W świętojańskim programie skansenu: Święty Jan: poszukiwanie kwiatu paproci i świętojańskiego ziela, wicie wianków i układanie bukietów z polnych kwiatów i ziół w chałupie ze Starej Huty. Dowiemy się więcej „O zaklinaniu miłości”, dzięki warsztatom magii ludowej.
05:31 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2023_06_24-08-42-52.mp3 Świętojańska magia w Muzeum Kaszubskiego Parku Etnograficznego (Dwójka/Poranek Dwójki)
- Ostatni odcinek cyklu „Od Olzy do Sanu: Ludzie Gór”. Zamyka go grupa Łemków.
- Aleksandra Faryńska relacjonuje wydarzenia na 57. Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą.
10:48 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2023_06_24-09-16-41.mp3 57. Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych relacja z 1. dnia (Dwójka/Poranek Dwójki)
Plakat 57. edycji OFKiŚL
Rozpoczął się 57. Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych. Po raz pierwszy festiwal organizuje Centrum Spotkania Kultur w Lublinie. Choć nie obyło się bez obaw a poprzednie lata przyniosły wiele wątpliwości o przyszłość festiwalu, OFKiŚL ruszył zgodnie z planem.
Rekordowa liczba uczestników tegorocznego Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych
W Kazimierzu o kulisach przygotowań do festiwalu Aleksandra Faryńska rozmawiała z v-ce dyrektorem Centrum Spotkania Kultur ds. Wojewódzkiego Ośrodka Kultury Arturem Sępochem.
- Centrum Spotkania Kultur jest dużym ośrodkiem. Jeśli chodzi o imprezy „wyjazdowe”ma może nieco mniejsze doświadczenie, ale jest za to bardzo biegłe, gdy chodzi o przygotowanie logistyczne – mówił Artur Sępoch, porównując Centrum Spotkania Kultur i, dotychczas organizujący OFKiŚL Wojewódzki Ośrodek Kultury w Lublinie. – Najbardziej obiektywna będzie ocena niedzielnych uczestników. Myślę, że może nam zaszkodzić jedynie pogoda.
Artur Sępoch na własną odpowiedzialność powiększył także listę uczestników. W tym roku jest to niemal 150 wykonawców (w tym zespoły i grupy śpiewacze, co łącznie daje około 650 osób). Jak zaręcza dyrektor, jeśli taka liczba uczestników okaże się możliwa do przesłuchania, w następnych latach nabór będzie równie obszerny.
- To nieprawda, że festiwal przeżywa zastój, stracił na atrakcyjności. Chętnych do Kazimierza jest wiele osób! – podkreślał dyrektor ds. WOK. – Festiwali wokół folkloru jest w Polsce wiele. Ale jeśli chodzi o „rdzeń” konkursowy, Kazimierz jest jedyny! Niejednokrotnie jest inspiracją po tradycyjne wzorce i instrumenty. Chcemy być inspiracją do tego, by ktoś zadał sobie trud sięgnięcia do źródeł.
Mistrz-Uczeń – nadzieja muzyki tradycyjnej
Usłyszeliśmy też głos Andrzeja Budza – muzyka i twórcę instrumentów z Podhala. Na OFKiŚL przyjechał ze swoim uczniem – Janem Smreczkiem. Od lat na kazimierskiej scenie mamy możliwość wysłuchania Mistrzów i Uczniów. To jedna z wdzięczniejszych konkurencji – dająca nadzieję na przyszłość muzyki tradycyjnej i ukazująca młodych adeptów tego gatunku. Odznaczają się oni pasją i wrażliwością, a także szacunkiem do źródeł. Tego dowodem jest właśnie kategoria konkursowa „Mistrz-Uczeń”.
- Jako nauczyciel nie chcę nikogo negować. Ino chce pokazać, jak można lepiej grać i dążyć do perfekcji. By muzyka, folklor były na jak najwyższym poziomie, a ci, którzy grają na instrumentach pasterskich, grali z najwyższej półki – mówił Andrzej Budz.
Kazimierz to więzi i emocje
Przykładem międzyludzkiej zażyłości są członkinie grupy śpiewaczej z Mroczek Małych, zwana także „Dukatami”: Julia Grzelaczyk, Janina Lipińska i Jadwiga Tomczyk. To od lat znające się sąsiadki, które nie spotykają się na próbach w domu kultury, ale pod dachem jednej z uczestniczek.
- Raz, dwa razy w tygodniu tak się spotykamy. Bo świetlicy żadnej nie mamy – mówiła śpiewaczka Jadwiga Tomczyk.
- A już 30 lat razem jesteśmy, śpiewamy, to się już rozumiemy. Jesteśmy jak rodzina. A teraz doszła do nas Julka… – tłumaczy Janina Lipińska.
- … Moja prawnuczka – uzupełnia Jadwiga Tomczyk.
- Kiedyś zobaczyłam jak do dziadków przyjeżdża jedna ze śpiewaczek. Zaczęło mi się podobać, jak śpiewają. Dołączyłam. Potem dziadek zachęcił mnie do grania na skrzypcach. Gram ze słuchu, nie z nut. Tak jak dziadek mi pokaże.
- Tak. A mężowie nasi grają. Mój mąż na bębnie, jak to się mówi: taraban…
- … A mój na skrzypcach – dodaje Jadwiga Tomczyk, żona Józefa Tomczyka.
Przesłuchania na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych potrwają do późnego wieczora. Ich wyniki poznamy w niedzielę, po południu.
Słuchaliśmy:
7.09 Antonio Vivaldi Koncert skrzypcowy g-moll RV 315 „Lato”, I. Allegro non molto Yehudi Menuhin, Camerata Lysy Gstaad (5:06)
7.16 Michel Portal Summer swing (2:14)
7.24 Willie Colon, Hector Lavoe Panamena (5:53)
7.32 Henry Purcell Ground Lavinia Meijer (3:01)
7.37 Meredith Monk Ellis Island Bruce Brubaker, Ursula Oppens (3:00)
7.45 Paul-Marie Barbier Wonderland (2:58)
7.55 Pallett Waltz no. 1 (5:04)
8.02 W. A. Mozart, Aria "Se' l'augellin sen fugge" z opery La finta gardinera, Franco Fagioli (kontratenor) + Kammerorchester Basel dyr. Daniel Bard (4:18)
8.08 George Gershwin The Man I love Luka Faulkner (2:39)
8.18 Henry Eccles Sonata Quinta e-moll, II. Courante Theotime Langlois de Swarte, Thomas Dunford (2:12)
8.26 Federico Dencausse Mompou Damunt de tu Només les Flors MARO, John Clayton, Justin Brown, Gerard Clayton (3:49)
8:33 Orkiestra św. Mikołaja Koło Jana (5:59)
8.47 Jean-Michel Blais flâneur (2:08)
8.55 Lautari Hucułka (4:01)
9.08 Kożuch Polki (4:36)
9.22 Kapela Kazimierza Marcinka Mazurek (1:53)
9.25 Maajo Musa Paradisa (4:44)
9.38 Waldir Azevedo Brasileirnho Xavier De Maistre (2:00)
9.48 Sebastiao Tapajós, Pedro Dos Santos Dora / Saudade da Bahia (3:05)
9.52 Balake Sissoko & Baba Sissoko Angata (6:00)
***
Tytuł audycji: folkowy Poranek Dwójki
Prowadził: Piotr Kędziorek
Data emisji: 24.06.2023
Godzina emisji: 9.30
