Wybuch wojny tuż za polską miedzą przewartościował wiele, otworzył serca, zmienił międzyludzkie stosunki. Tak było na początku. Dziś – w 730 dni po rozpoczęciu rosyjskiej „specoperacji” emocje zdają się opadać. A codzienne przejawy okrucieństwa wobec drugiego człowieka nie rozogniają już tak naszych serc… Czy aby na pewno?
W sobotnim wydaniu Poranka Dwójki pochylamy się nad Ukrainą, patrząc na konflikt przez pryzmat artystyczno-kulturowy. Zastanawiamy się nad językiem, jakim opisuje się wojnę za wschodnią granicą, motywacją jaka przyświeca udzielającym pomocy, nad katastrofą, tragedią i nieustającą wiarą.
O pojmowaniu wojny porozmawiamy z Gościem Poranka – antropologiem kultury Tomaszem Szerszeniem, który swoje obserwacje ujął w książce „Być gościem w katastrofie” – antropologicznym eseju o patrzeniu na obrazy wojny w Ukrainie.
Wojna wchodzi przez oczy. To spostrzeżenie Goi znalazło wyraz w jego słynnych Okropnościach wojny. Dziś możemy dopowiedzieć: obrazy niosą cierpienie, ale też na to cierpienie znieczulają.
Od 24 lutego 2022 roku, gdy rozpoczęła się inwazja Rosji na Ukrainę, zostaliśmy zalani niespotykanym do tej pory ogromem obrazów przedstawiających widoki cudzego cierpienia. Co jednak w rzeczywistości widzimy? Co nam umyka? Czy nasze patrzenie ocala, czy jest raczej formą pornografii – perwersyjnego zaglądania w miejsce, w które nie powinniśmy spoglądać? Kim jesteśmy: świadkami zbrodni? Widzami medialnego spektaklu? Przypadkowymi gapiami?
To próba opowiedzenia o tej wojnie poprzez jej wizualność, poprzez sztukę. Co to bowiem znaczy dziś: patrzeć, zaczynać, uchodzić, cierpieć, przeżywać, nienawidzić, dokumentować, przekraczać, dekolonizować, pisać? To również opowieść o charkowskim Domu „Słowo”, w której – niczym w soczewce – odbijają się losy ukraińskiej kultury ostatnich stu lat. I na sam koniec: to książka o próbie odnalezienia się w tej wojennej historii, o mediowaniu między obiektywnym, badawczym dystansem a afektywnym zaangażowaniem… [mat. wydawcy]
- Historia, którą przywołuję, to dwie mikrohistorie: jedna to opowieść o Edenii, utopii jidysz zlokalizowanej w Charkowie i wizji współbycia narodów tuż po I wojnie światowej, a druga opowieść to historia Domu Słowo. Nie bez powodu obie te historie dotyczą Charkowa, pierwszej stolicy Ukrainy jako części Związku Radzieckiego. TO było laboratorium terroru.
Dla mnie to powieść o końcu długiego trwania pewnej utopii, iluzji - pokojowego współbycia narodów czy widma imperium i szklanych domów, a także pożegnanie z myślą, że Związek Radziecki może być pokojowym domem narodów - mówił Tomasz Szerszeń.
Wątek kolonializmu, dekolonizacji, historii i wizji Związki Radzieckiego jak przedłużenia Imperium Rosyjskiego, ruchy emancypacyjne, patrzenie Zachodu na Ukrainę i wiele, wiele innych ważnych tematów.
W audycji:
7:20 O konserwatorach zabytków na terenie Ukrainy, którzy przearanżowali swoją pracę na rzecz pomocy humanitarnej w reportażu Mariany Kril. Anna Kudzia – polska konserwatorka zabytków. Od ponad 10 lat pracuje wraz z polsko-ukraińskim zespołem konserwatorów zabytków na terenie Ukrainy, ratując zabytki dziedzictwa kulturowego. Po 24 lutego 2022 roku, kiedy Rosja zaatakowała Ukrainę na pełną skalę, konserwatorzy postanowili wspierać Ukraińców w ich walce. Wtedy została założona inicjatywa „Ukraina. Pomagamy”. Głównie organizacja wspiera medyków, szpitale, ale też wojskowych i cywili. Anna Kudzia wraz z innymi wolontariuszami jeździ z pomocą na na front, kiedy to jest możliwe. Z takiego wyjazdu w okolice Zaporoża, Słowiańska i Kramatorska wrócili tydzień temu. Opowiada Anna Kudzia.
06:38 _PR2 (mp3) 2024_02_24-07-20-56.mp3 Rozmowa z Anną Kudzią (Poranek Dwójki)
7:50 „Zmieszam z węglem twoją krew" – reportaż Ołeksandra Mycheda – pozwoli swojrzeć szerzej na niejednorodny, przemysłowy wschód Ukrainy sprzed czasu wojny. "Zmieszam z węglem twoją krew" - reportaż Ołeksandra Mycheda opisuje badania, które prowadził na wschodzie Ukrainy przed rosyjską inwazją. Interesowała go mitologia miast, najważniejsze postacie, stereotypy. Autor pokazuje, że ten region to znacznie więcej niż Donieckie Zagłębie Węglowe. Oddaje głos swoim rozmówcom: zwykłym mieszkańcom, górnikom, intelektualistom i artystom, którzy opowiadają o tym regionie. Dziś „Zmieszam z węglem twoją krew” wybrzmiewa jako opowieść o straconej historii, ludziach i miastach, ale także zapis nieskończonej miłości do Ukrainy. Z Ołeksandrem Mychedem spotkała się Aldona Łaniewska-Wołłk
05:01 _PR2 (mp3) 2024_02_24-07-49-32 myhed.mp3 „Zmieszam z węglem twoją krew" – reportaż Ołeksandra Mycheda
8:20 O wspólnym projekcie muzycznym „Wędrowny Ptak” scalającym kultury tradycyjne Polski i Ukrainy z jazzowymi improwizacjami opowie Łukasz Ojdana i Tetiana Sopiłka z zespołu Drevo. Wędrujący Ptak, pod tym tytułem już wkrótce ukaże się płyta, rejestracja koncertu pianisty jazzowego Łukasza Ojdany, pedagożki i wokalistki Marii Ojdany i ukraińskiej grupy wokalnej Drevo, która na Ukrainie zapoczątkowała ruch odtwarzania wiejskiej muzyki tradycyjnej. Projekt łączy ukraińską muzykę ludową, brzmienia muzyki współczesnej i jazzowe improwizacje. O spotkaniach przed pierwszym wspólnym koncertem, szukaniu wspólnego języka i szacunku do muzyki ludowej Hanna Szczęśniak rozmawiała z Łukaszem Ojdaną i Tatianą Sopiłko z grupy Drevo.
08:12 _PR2 (mp3) 2024_02_24-08-21-57 ojdana.mp3 Łukasz Ojdana i Tatiana Sopiłka z grupy Drevo o projekcie "Wędrowny ptak"
8:35 Przyjrzymy się kulturalnej i humanitarnej działalności Domu Ukraińskiego w Przemyślu. W Przemyślu od ponad 10 lat działa Narodnyj Dim - Ukraiński Dom Ludowy o wieloletniej tradycji dla lokalnej społeczności ukraińskiej. W pięknej sali teatralnej ponad 100 lat temu występowali m.in. Iwan Franko czy Salomea Kruszelnicka. Obecnie jest to główny ośrodek kultury dla Ukraińców w Przemyślu i siedziba przemyskiego oddziału Związku Ukraińców w Polsce, a po wybuchu pełnoskalowej wojny Rosji przeciwko Ukrainie to miejsce stało się schronieniem dla tysięcy uchodźców, którzy przybywali na dworzec przemyski. Społeczność ukraińska od pierwszych dni wojny zaczęła pomagać, stając się głównym ośrodkiem pomocowym w tym mieście. Ta sytuacja też sprawiła, że działalność Domu Ukraińskiego po dwóch latach bardzo się rozwinęła, to centrum kultury tworzą również Ci, którzy się znaleźli w Przemyślu po 24 lutego 2022 roku. Opowiadają Kasia Komar-Macyńska i Igor Horków - przewodniczący Oddziału Związku Ukraińców w Przemyślu.
07:46 _PR2 (mp3) 2024_02_24-08-38-38 dom przemysl.mp3 W Domu Ukraińskim w Przemyślu
8:50 Kolejny odcinek cyklu „Pasja wg Łukasza”: z historykiem sztuki i etnografem Łukaszem Ciemińskim z Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu, aby zgłębiać motywy pasyjnej sztuki ludowej. W drugą rocznicę ataku Rosji na Ukrainę w dzisiejszym odcinku posłuchamy o malarstwie cerkiewnym.
9:10 Studio Dwójki odwiedziły dziennikarki Polskiego Radia dla Ukrainy – Mariana Kril i Śnieżana Czerniuk.
13:35 _PR2 (mp3) 2024_02_24-09-14-34 marian i sniezana.mp3
PLAYLISTA
- Wernyhora Żurba
- Julian Kytasty The Song Of Truth And Falsehood
- Mykoła Łysenko Idę przez łąkę nucąc piosnkę mą Olga Pasiecznik Natalia Pasiecznik
- Lili Boulanger Nokturn Johan Dalene, Christian Ihle Hadland
- Thomas Konstantinou, Michalis Koumbios Spring
- Alexandra Streliski Plus tôt Lavinia Meijer
- Dakha Brakha Baby
- Mateusz Smoczyński, Kwartet smyczkowy nr.1 "Obrazki z Warszawy" cz VIII Warszawa dziś Atom String Quartet
- Evaristo Felice Dall'Abaco Sonata na skrzypce i basso continuo g-moll, op. 4 nr 11, III. Passagaglio un poco vivace Adrian Chandler La Serenissima
- Łukasz Ojdana Derewo Czy wy kury ne pijete
- Łukasz Ojdana Drewo Letiła zozula czerez moju chatu
- Krajeczka Kazała maty
- Dziczka Pływut’ lita
- Samuel Coleridge-Taylor Impromptu nr 2 h-moll Isata Kanneh-Mason
- Myroslav Skoryk Melodia Olga Pasiecznik - sopran, Christian Svarfvar - skrzypce, Natalia Pasiecznik – fortepian
- Natalia Rybka-Parkhomenko Czerwona Kałyna
- Khrystyna Soloviy Ukrainska lyut'
- John Lennon Give Peace a Chance
- Jasmine Myra Words Left Unspoken
***
Tytuł audycji: folkowy Poranek Dwójki
Prowadził: Piotr Kędziorek
Data emisji: 24.02.2024
Godzina emisji: 9.30
