Nie przerwało tych sporów nawet fizyczne unicestwienie łemkowskiej Arkadii i brutalne wysiedlenia w latach 1944-1947 do Związku Sowieckiego i na tak zwane Ziemie Odzyskane powstałej po II wojnie światowej ludowej Polski. Szczególnie ważnym argumentem w sporach o tożsamość i prawa Łemków stała się ich przeszłość. Sprawy będące dotąd tematem legend i baśni zaczęła zastępować Historia, próbująca wymusić jednomyślność o przeszłości. Łemkowie stali się jej ofiarą, a pamięć o ich dziejach elementem politycznych gier. [mat. pras.]
Dziś, w zależności od tego kto i w jakim celu mówi o Łemkach, jedne elementy ich historii nagłaśnia, inne przemilcza. Książka „Łemkowskie rozdroże” ukazuje ten problem, skupiając się na wydarzeniach lat 1944–1947 i opisując późniejsze próby ich mitologizacji na użytek określonych ideologii. W audycji opowiada o niej autor – Jarosław Syrnyk.
Łemko, czyli "swój"
Łemkowie w cyklu "Mikrozbliżenia" Mariany Kril
„Łemkowszczyzna jest atrakcyjnym obszarem badawczym”, wspomina w recenzji książki prof. Igor Hałagida. Według Syrnyka nie można mówić o atrakcyjności tego tematu, nie wspominając o emocjach związanych z przeszłością Łemków. W wymiarze naukowym kwestia Łemków to opozycja dwu stanowisk: próby racjonalnego, faktograficznego spojrzenia na wydarzenia z przeszłości oraz chęci mitologizowania i sakralizowania przeszłości Łemków.
- Ta dyskusja między dwiema stronami ma niekiedy pozytywny skutek – wydobywa na światło dzienne nowe elementy – wskazuje prof. Syrnyk. – Ale to właśnie popycha artystów, naukowców do wejścia w uniwersum łemkowskie, a przez nie – zrozumienia siebie.
Konflikt narracji o Łemkach, wśród Łeków
Jak sami Łemkowie odnoszą się do zainteresowania swoja kulturą i opisywania jej także przez Polaków? To zależy, mówi nasz gość.
- Gdy dochodzi do pewnego konfliktu narracji, różnych spojrzeń dotyczących przeszłości, dotykanie kwestii tożsamości łemkowskiej, zainteresowanie może powodować irytację, poczucie mówienia „o nas bez nas”. Ale i słuchając samych Łemków, trafiamy na dwugłos.
ZOBACZ TEŻ:
Mamy do czynienia z różnymi wizjami przeszłości, w zależności od tego, czy mówimy o Łemkach wysiedlonych na wschód, wysiedlonych podczas akcji Wisła, o tych, którzy w późniejszym czasie wyemigrowali za ocean. Tych spojrzeń w samym środowisku łemkowskim jest bardzo dużo. To, na co warto dziś zwrócić uwagę, to spójnik między kategoriami „Ukrainiec” a „Łemko”. Wielu autorów pisze o „Ukraińcach i Łemkach”, inni traktują te nazwy jednoznacznie.
- To dwie optyki. A wskazywanie, która z nich miałaby być ważniejsza, powoduje wiele napięć zarówno wśród Łemków, jak i badaczy. Dziś mówimy o różnych tożsamościach, nie tylko odnoszących się do tej „głównej”. To wszystko powoduje, że temat łemkowski jest atrakcyjny, ale też ważny. Ponieważ to fragment większej części. Naszym celem powinno być pozwolenie sobie na opowieść o tym świecie z przyzwoleniem na to, by usłyszeć zdanie, z którym się nie zgadzamy. Ono też jest częścią opowieści o tym świecie – wskazuje prof. Syrnyk.
Jarosław Syrnyk – prof. dr hab., pracuje w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego, jest pełnomocnikiem rektora Uniwersytetu Wrocławskiego do spraw współpracy z Ukrainą
Okładka książki "Łemkowskie rozdroże"
Do tego w audycji:
- Spotkanie z twórczością Stanisława Staszewskiego, autora piosenek, twórcy ballad, muzyka niezwykle barwnego w Historii Polskiego Folku Wojciecha Ossowskiego.
05:14 Dwojka 2024_11_23-07-48-14.mp3 HPF: Stanisław Staszewski
"Mały człowiek". Inspirujące wizje dzieciństwa w projekcie SenJawaZabawa
- Zaproszenie na występ projektu SenJawaZabawa na Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Opowiadania. Mały człowiek, pod takim tytułem – Agata Harz, Paula Kinaszewska, Marta Maślanka i Katarzyna Szurman – wydały w tym roku płytę o snach. Występując jako grupa SenJawaZabawa cztery artystki zgłębiają tradycyjne kołysanki, wyliczanki, przyśpiewki, pieśni i zabawy w poszukiwaniu wątków związanych z dzieciństwem, sennymi fantazjami, pograniczami marzeń i koszmarów. Zespół wystąpi dziś na Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Opowiadania, od godziny 20 w ramach Nocy Opowieści. Dla tych z Państwa, którzy są w Łodzi – informacja: SenJawaZabawa pojawi się w przyszłą niedzielę, 1 grudnia na festiwalu komiksowym Kropka+Kreska, na koncercie o godzinie 18 w łódzkiej Fabryce Sztuki.
07:45 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2024_11_23-08-16-15.mp3 SenJawaZabawa o swojej twórczości dla dzieci małych i dużych (Dwójka/Poranek Dwójki)
- Duet Wspak, czyli Adrianna Kafel-Woźniak i Aleksandra Pura-Cidyło opowiada o swojej płycie Songs Of The Rising Sun. Artystki tworzą autorskie aranżacje kresowych pieśni. Ich repertuar to unikalne brzmienia wynikające z mieszanki języków polskiego, białoruskiego, ukraińskiego i łemkowszczyzny wzbogacone o wyjątkowe instrumenty smyczkowe, w tym skrzypce, wiolonczelę i unikalny wspak. Nazwa zespołu symbolizuje ich odmienne podejście do muzyki – ucieczkę od presji i dążenie do autentyczności oraz miłości do słuchaczy i siebie nawzajem.
11:08 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2024_11_23-08-29-49.mp3 Duet Wspak o płycie "Songs of the Rising Sun" (Dwójka/Poranek Dwójki)
21. Jazztopad we Wrocławiu
- Relacja Andrzeja Zielińskiego z Festiwalu Jazztopad we Wrocławiu. Swoje dziewięćdziesiąte urodziny w Narodowym Forum Muzyki świętował będzie Abdullah Ibrahim. Festiwal otworzył dedykowany Ornette'owi Colemanowi koncert w gwiazdorskiej obsadzie z udziałem, między innymi, Denarda Colemana – jego syna, a także Ambrose'a Akinmusira, Isaiaha Colliera i Jakoba Bro. W NFM gościli: jak Samora Pinderhughes, Linda Fredriksson, Aja Monet, Sarah Murcia czy Sun-Mi Hong, The Necks, Saagara z Wacławem Zimplem i Giridharem Udupą czy Kris Davis. Na antenie Dwójki będziemy wracać do koncertów z tegorocznego Jazztopadu.
12:47 Dwojka 2024_11_23-09-13-11.mp3 21. festiwal Jazztopad we Wrocławiu (Dwójka/Poranek Dwójki)
Słuchaliśmy:
7.09 Eddie Daniels Awakening (5:03)
7.16 Wspak Duje witer, duje (6:23)
7.26 Kurt Ellig, Stu Mindeman Happy Thought (3:45)
7.30 Antonin Dvorak, Artemis Quartet Kwartet smyczkowy F-dur nr 12, op. 96, B. 179 „Amerykański” cz. III Molto vivace (3:54)
7.36 Traditional, Lang Lang Arirang, Arr. Schindler for Piano (4:00)
7.44 Miroslav Tadic, Yvette Holzwarth Ne Si Go Prodavaj Koljo (4:24)
7.54 Skato Paisagem (4:14)
8.02 Cole Porter All Of You (9:50) Keith Jarrett (p), Gary Peacock (bass), Paul Motian (dr)
8.10 Zequinha De Abreu, Guitalian Quartet Tico-Tico no fuba (Arr. for Guitar Quartet by Jorge Cardoso) (3:02)
8.14 SenJawaZabawa Lulunia (3:00)
8.23 Abou Diarra Koya Blues (3:03)
8.27 Wspak Jichaw kozak (2:30)(płyta poranka)
8.40 Barcelona Gipsy Klezmer Orchestra Kus Kus (3:09)
8.52 Maya Youssef, Al MacSween Jasmin Bayati: To An Earth Angel (5:00)
9.08 Abdullah Ibrahim, Ekaya The Balance (3:04)
9.20 Wspak Wże sonce nyzeńko (4:47) (płyta poranka)
9.27 Susanna Jara Hore Malyniaczkom (2:24)
9.38 Alexander Scriabin, Jeneba Kanneh-Mason 24 Preludes, Op. 11: No. 11 in B Major – Allegro assai (1:46)
9.49 Andy Thorn Aesop Mountain (3:27)
9.53 Beltaine Fripouille / The Wandering Pint (4:48)
***
Tytuł audycji: folkowy Poranek Dwójki
Prowadziła: Aleksandra Stec
Data emisji: 23.11.2024
Godzina emisji: 9.30
at/mg
