Powstaniec wielkopolski i śląski Franciszek Rataj, pomysłodawca nazwy Szare Szeregi, harcmistrz Józef Wiza, komendant Harcerskiej Poczty Polowej Przemysław Górecki, młodziutkie łączniczki batalionu Parasol – siostry Chuchlanki (Maria i Kazimiera), organizator spektakularnej ewakuacji Szpitala Maltańskiego doktor Leon Strehl, wybitny historyk Edward Serwański, piłkarz Warty i Lecha Poznań Henryk Czapczyk, jeden z największych amantów przedwojennego polskiego kina Franciszek Brodniewicz – to tylko kilku mieszkańców Wielkopolski zaangażowanych w narodowy zryw – Powstanie Warszawskie.
W przededniu 78. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego na ten temat nieoczywistych ścieżek wiodących do powstańczego zrywu rozmawialiśmy z Agnieszką Cubałą (autorką książki „Wielkopolanie '44”, która miała premierę 26 lipca).
- Sytuacja okupacji w kraju Warty to jest nie do końca znany temat. Wiedzą o nim oczywiście Wielkopolanie, ale reszta Polski nieco mniej – mówiła Agieszka Cubała. – Sama nie zdawałam sobie sprawy, że okupacja tam była dużo bardziej restrykcyjna. Na każdym kroku słychać było nazistowskie hasło „Kto nie jest z nami jest przeciwko nam. A tego, kto przeciw nam należy zabić”.
Tereny m.in. Wielkopolski były przygotowane do całkowitej germanizacji. Konspiracja była tępiona o wiele bardziej okrutnie i restrykcyjnie, niż na pozostałych obszarach Polski, mimo to znajdowało się bardzo wielu bohaterskich chętnych…
Trzeba inwestować w wiedzę, to jedyne, co można ze sobą zawsze zabrać. Rodzina Grzybków z Wielkopolski
- Pierwszym powodem „przeprowadzek” do Warszawy były właśnie ucieczki przed gestapo. Ktoś w ostatniej chwili dostawał informację „szukają cię” i w ciągu godziny, a niekiedy nawet kilku minut musiał zamknąć całe swoje wielkopolskie życie i uciekać. To przypadek jednego z moich bohaterów, pana Józefa Grzybka. Rodzina typowo wielkopolska, która w praktyce doświadczyła wszystkich chyba restrykcji, o których pisałam.
To właśnie w rodzinie Grzybków ukuło się motto, które także znalazło swoje miejsce w książce „Wielkopolanie ‘44”: „Trzeba inwestować w wiedzę, to jedyne, co można ze sobą zawsze zabrać”.
Kolejnym przykładem restrykcji były wysiedlenia. Zdarzało się tak, że na miejsce wysiedlanych rodzin natychmiast (sic!) wchodziły rodziny sprowadzone z Rzeszy czy krajów nadbałtyckich. „Zajmowały jeszcze ciepłe łóżka”, wspominała Cubała.
Choć Wielkopolanie walczyli w Warszawie, myśleli o przyszłości swoich ojczystych ziem (Ziem Odzyskanych, Ziem Postulowanych, jak zwykło się je nazywać). Powstanie Warszawskie było więc i o sprawę „zachodnią”.
W przeddzień 78. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego Prezydent Rzeczypospolitej Andrzej Duda spotkał się z powstańcami. Podczas uroczystości prezydent wręczył odznaczenia państwowe bohaterom PW a także pielęgnującym pamięć o wydarzeniach wojny. Wsród odznaczych znalazła się Agnieszka Cubała. Publicystka i pisarka otrzymała Srebny Krzyż Zasługi za popularyzowanie wiedzy o Powstaniu Warszawskim.
W rozmowie wspomnieliśmy także o drugiej najnowszej publikacji Agnieszki Cubały – „Artyści '44”.
- Moim największym zaskoczeniem był pan Zdzisław Maklakiewicz! – wspominała Cubała – Obiło mi się o uszy, że brał udział w powstaniu, ale po przejrzeniu jego powstańczych dokumentów, ukazała mi się historia bardzo dramatyczna. Jego 10 Zgrupowanie (z Woli) zostało niemal doszczętnie wybite już w pierwszych dniach powstania. Brało udział w zdobywaniu Śródmieścia. Między innymi w ataku na PAST-ę, chyba największym zwycięstwie militarnym PW. Dla mnie jednak niesamowite było to, że mimo kariery powojennej to powstanie wciąż w nim tkwiło. Miał odwagę powiedzieć filmowcom radzieckim swoje uwagi na temat kręcenia filmów, zwłaszcza dotyczących Powstania Warszawskiego. Znał też na pamięć wiersz „Czerwona Zaraza” i bardzo chętnie go deklamował.
Agnieszka Cubała – publicystka, pisarka autorka 10 książek poswięconych historii Powstania Waszawskiego. Swoją przygodę z tym tematem rozpoczęła od napisania książki „Ku wolności… Międzynarodowe, polityczne i psychologiczno-socjologiczne aspekty Powstania Warszawskiego”
Do tego w audycji:
- Rozmowa z profesor Paola Di Giuseppantonio Di Franco z University of Essex i Stevenem Deyem z ThinkSee3D o tech-ethnography – terminie stworzonym na uniwersytecie w Essex i o tym, jak współcześnie za pomocą skanowania 3D i rzeczywistości wirtualnej wykorzystuje się nowoczesne technologie w badaniu i odbudowywaniu materialnego dziedzictwa kulturowego np. po trzęsieniu ziemi we Włoszech.
06:09 POANEK DWÓJKI Dwojka 2022_07_30-07-51-07.mp3 Tech-ethnography - w czym może pomóc? (Dwójka/Poranek Dwójki)
- Zapowiedź 24. Festiwalu Kultury Żydowskiej SIMCHA w rozmowie z dyrektorem artystycznym Stanisławem Rybarczykiem
05:25 PORNEK DWÓJKI Dwojka 2022_07_30-08-11-01.mp3 Festiwal Kultury Żydowskiej SIMCHA we Wrocławiu (Dwójka/Poranek Dwójki)
- Zapowiedź 59. Tygodnia Kultury Beskidzkiej – rozmowa z Katarzyną Dąbek z Regionalnego Ośrodka Kultury w Bielsku-Białej i Jadwigą Jurasz – konferansjerką Tygodnia Kultury Beskidzkiej
08:40 PORNKEK DWÓJKI Dwojka 2022_07_30-08-36-08.mp3 59. Tydzień Kultury Beskidzkiej (Dwójka/Poranek Dwójki)
- najnowszy, piąty odcinek „Historii niewypłakanej” – Czerwona Woda
- O Projekcie Arboretum – Świat Muzyki Hybrydowej powie Jackek Górski – producent Projektu Arboretum
07:36 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2022_07_30-09-16-10.mp3 Jacek Górski Wiejski o Projekcie Arboretum (Dwójka/Poranek Dwójki)
Słuchaliśmy:
7.09 David Bruce Death Is a Friend of Ours na mandolinę, harfę, klawesyn, teorbę i gitarę, III. Death Is a Friend of Ours Avi Avital, Annelee Leanerts, Yizhar Karshon, Ophira Zakai, Sean Shibe (3:35)
7.15 Bastarda & Sutari Ty pójdziesz górą (5:20)
7.27 SIBA Vale do Jucá (3:33)
7.32 Ludwig van Beethoven Trio na fortepian, klarnet i wiolonczele Es-dur op. 38, V. Scherzo. Allegro molto e vivace – Trio Eric Le Sage, Paul Meyer, Claudio Bohorquez (3:01)
7.37 Taras Kompaniczenko Zanehayte mene (3:10)
7.45 Franciszek Liszt Au bord d’une source Till Fellner (3:46)
7.54 Redi Haza & Maria Mazzotta Del Cielo e della terra (5:16)
8.02 J.S.Bach, Koncert na obój d' amore A-dur cz III (rekonstrukcja) Katharina Suske (obój d' amore) + Freitagsakademie (4:29)
8.09 Kapela Napięcie Mazurek (2:23)
8.18 Warszawska Orkiestra Sentymentalna Wśród georginij (2:54)
8.26 John Dowland Time Stands Still Iestyn Davies Aurora Orchestra (3:32)
8:33 Bastarda & Sutari Tam nad puszczaj (3:46)
8.42 Antoine Forqueray Suita nr 2 G-dur IV. La Leclair - Tres vivement et detache Michele Deverite, Kaori Uemura, Ryo Terakado, Ricardo Rodriguez, Robert Kohnen (3:39)
8.55 Deobrat Mishra & Pandit Shivnath Mishra Raga Desh (z wyciszenia)
9.08 T/aboret Mak (4:56)
9.20 Dziczka Ty moj Boh (2:52)
9.24 Warszawiaki Chłopaki z AK (3:01)
9.34 Thomas Morley O Fly Not Josh Lee (1:14)
9.42 Bastarda & Sutari Nim świt nastanie (4:40)
9.49 Charlie Grey & Joseph Peach Misty Corrie (6:31)
***
Tytuł audycji: folkowy Poranek Dwójki
Prowadził: Piotr Kędziorek
Data emisji: 30.07.2022
Godzina emisji: 9.30
