Kolędy i pastorałki - wielkie skarby polskiej kultury

- Często nie zdajemy sobie sprawy, że wyśpiewujemy wielkie skarby polskiej kultury, jak "Mizerna cicha, stajenka licha" Teofila Lenartowicza. Od XVII wieku powstało wiele kolęd wartościowych pod względem literackim, jak "W żłobie leży" pióra Piotra Skargi. W XIX wieku powstała majestatyczna "Bóg się rodzi" autorstwa Franciszka Karpińskiego - mówiła w Dwójce Marta Domachowska z Muzeum Etnograficznego w Toruniu.

Kolędy i pastorałki to wielkie skarby polskiej kultury. Rozmawialiśmy o nich w tym wydaniu "Poranka Dwójki"

Foto: Shutterstock/1000 Words

• W "Poranku Dwójki" zaprosiliśmy słuchaczy na Orszak Trzech Króli w Toruniu.
• Do 6 stycznia potrwa wielkie kolędowanie przy szopce bożonarodzeniowej na Rynku Nowomiejskim.
• Cykliczne spotkania to okazja do wspólnego śpiewania w rodzinnym gronie.

Marta Domachowska o tradycji kolędowania

Marta Domachowska z Muzeum Etnograficznego w Toruniu opowiadała o tradycji kolędowania. - Dzisiaj kolęda to pieśni religijne, związane z narodzeniem Chrystusa. Dawniej nazwą "kolęda" określano w państwie rzymskim pierwszy dzień każdego miesiąca. W polskiej tradycji początkowo odnoszono ją do pieśni noworocznych, które składały się zawsze z trzech części: życzeń powodzenia, szczęścia i urodzaju, prośby o datek w zamian za życzenia i podziękowania za ów datek - wyjaśniła.

Od XVII wieku powstało wiele kolęd wartościowych pod względem literackim

Dodała, że z pieśniami chrześcijańskimi oraz świeckimi, dotyczącymi Chrystusa i Betlejem, słowo "kolęda" związało się później. - Polska może poszczycić się bogatym zbiorem własnych pieśni tego rodzaju - jest ich ponad 500. Najstarsze przełożone z kancjonałów łacińskich i czeskich pochodzą z początku XV wieku. Zalicza się do nich śpiewany do dziś powszechnie chorał "Anioł pasterzom mówił". Późniejsze wieki przyniosły rozwój oryginalnej polskiej twórczości kolędniczej. Od XVII wieku powstało wiele kolęd wartościowych pod względem literackim, jak "W żłobie leży" pióra Piotra Skargi. W XIX wieku powstała majestatyczna "Bóg się rodzi" autorstwa Franciszka Karpińskiego - mówiła Marta Domachowska.

Czytaj też:

• Polskie kolędy i pastorałki od Krzysztofa Herdzina
• Piękno i niezwykłość polskich kolęd i pastorałek

Pastorałki były śpiewane głównie w domach

- Autorami kolęd kościelnych bywali pisarze i poeci, księża i zakonnicy, a śpiewano je głównie na melodie hymnów łacińskich, w rytmie bliskich polskim sercom marszów, mazurów oraz polonezów. Również na melodie popularnych tańców ludowych, np. chodzonego i kołysanek, stąd tak wielce popularna "Lulajże Jezuniu". Elementy ludowe wnikają w opowieść o narodzeniu Jezusa, polskie kolędy przesycone są elementami świeckimi, humorem i realiami życia codziennego oraz gwary. Nazywane są pastorałkami i były śpiewane głównie w domach, nie w kościele - powiedziała.

Posłuchaj

06:36 2024_01_02 09_40_46_Dwojka_Poranek_Dwojki.mp3 Kolędy i pastorałki - wielkie skarby polskiej kultury (Poranek Dwójki)

 

***

Tytuł audycji: Poranek Dwójki

Prowadził: Paweł Siwek

Gość: Marta Domachowska (Muzeum Etnograficzne w Toruniu)

Data emisji: 2.01.2024

Godzina emisji: 9.40

mo/kul/pj/mgc