Nadberezyńcy to najwybitniejsze dzieło Czarnyszewicza. Epicka, na poły awanturnicza, na poły romansowa opowieść o dramatycznych losach mieszkańców polskich zaścianków na ziemiach położonych między Berezyną a Dnieprem w latach 1911-1920. Jedna z najważniejszych i najpiękniejszych powieści polskich. "Wojna i pokój naszych Kresów". (Michał Kryspin Pawlikowski)
"Wystarczyło jednej stronicy, ażebym uległ wpływowi tego narkotyku i przeczytał jednym tchem 577 stronic dużego formatu". (Czesław Miłosz)
"Polska szlachta zagrodowa ma w literaturze szczęście. Po Dobrzyniu z Pana Tadeusza, po Laudzie z Potopu, po Bohatyrowiczach z Nad Niemnem, otrzymujemy czwarty pomnik: Czarnyszewicza Smolarnię". (Jędrzej Giertych)
"Czy wiesz, że dziesięć lat temu wyszła książka po polsku w Argentynie, o której boję się ci pisać w za dużych superlatywach, bo tak namiętnie ją pokochałem. Pisana przez zagrodowego szlachcica znad Berezyny. Język słowotwórczy, dźwięczny, półbiałoruski. Konkretność wizji, miłość ziemi, drzew, chmur, obok której Reymont sztuczny jest i zimny, obok której myśleć można tylko o Panu Tadeuszu". (Józef Czapski w liście do Jerzego Stempowskiego).
W audycji o życiu i twórczości pisarza mówili: prof. Maciej Urbanowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego – wydawca i autor posłowia do ostatniego wydania Nadberezyńców, które ukazało się nakładem Wydawnictwa ARKANA; dr Anna Nasalska z Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie i Andrzej Peciak – wydawca książki w roku 1990.
Dr Nasalska mówiła o znaczeniu powieści Czarnyszewicza – na tle literatury nie tylko emigracyjnej. Powieść ta wnosi do literatury polskiej nową przestrzeń i nowe tematy…
Prof. Urbanowski mówił o popularności Nadberezyńców wśród polskiej emigracji, ale i o jej ogólnej nieznajomości wśród Polaków w kraju.
Przywołał też podstawowe, a wciąż mało znane, informacje o życiu Floriana Czarnyszewicza oraz o jego drodze artystycznej.
Prof. Urbanowski scharakteryzował również powieść Czarnyszewicza pod względem tematycznym, jak i rodzajowym (gatunek, poetyka, styl).
Dr Nasalska mówiła o kulturze i o świecie wartości, które zostały w tej powieści przedstawione. Wspominała przy tym o literackich sposobach tego przedstawiania (np. drobiazgowe opisy).
Obydwoje z badaczy mówiło o języku tej powieści – jego stylistycznym i leksykalnym bogactwie, jego funkcji i wartości.
Na koniec audycji Prof. Urbanowski próbował odpowiedzieć na pytanie, dlaczego Nadberezyńcy są tak zapoznani i czy jest dziś szansa, by powieść ta zdobyła należne jej miejsce w naszej literaturze. Poza tym Andrzej Peciak wspominał trudności z wydaniem tej książki, zaś fragmenty tekstów (zarówno samej opowieści Czarnyszewicza, jak i opinii o niej, autorstwa Marii Czapskiej i Marii Danilewicz-Zielińskiej) przeczytały: Elżbieta Kijowska i Jarosław Gajewski.
Zapraszamy do wysłuchania całej audycji "Pan Tadeusz" XX wieku.
Audycję przygotowały Dorota Gacek i Elzbieta Łukomska.
