Gdy rozpowszechniły się szklane kieliszki, pojawiła się świadomość tego, że mogą one wydawać czysty krystaliczny dźwięk. Najpierw, gdy tylko szkło ostygło, odkryto, ze na kieliszku można grać, delikatnie weń stukając. Potem odkryto również, że potarcie brzegu zwilżonym palcem również daje dźwięk, którego wysokość zależy od stopnia napełnienia kieliszka: im więcej płynu, tym wyższy ton. Fenomen ten badali słynni renesansowi fizycy: Galileusz i Kirchner.
Na początku XVIII wieku pojawili się muzycy, którzy wykonywali utwory na zestawach kieliszków, w różnym stopniu napełnionych wodą. Najsłynniejszym z nich był słynny kompozytor Christoph Willibald Gluck.
Wybitny wynalazca i eksperymentator – Edison epoki oświecenia – Benjamin Franklin udoskonalił instrument instalując szklane czasze na współśrodkowym pręcie, który wprawiany jest w ruch obrotowy dzięki mechanizmowi takiemu, jaki stosowano jeszcze w XX wieku w maszynach do szycia. Grający przytyka zwilżone opuszki palców do wirujących czasz, co sprawia, że gra jest łatwiejsza. Można uzyskać szybsze przebiegi muzyczne i grę wielogłosową, niczym na fortepianie.
Gra na harmonice szklanej, fot. wikipedia/Glogger/lic. GNU
Żywot instrumentu był krótki. Choć pisali nań najwybitniejsi twórcy epoki, nie wyłączając Mozarta, ostatni fragment pochodzi z 1835 roku – to scena szaleństwa w Łucji z Lamermoor (partia dziś zwykle wykonywana na flecie). Donizetti nieprzypadkowo wybrał instrumentację: po Europie krążyły pogłoski, że gra na szklanej harmonice powoduje obłęd.
Instrument przywrócono do łask w XX wieku, liczba grających rośnie a doniesienia o niekorzystnym wpływie na układ nerwowy nie potwierdziły się. Za to okazało się, że instrument ma istotnie anielski dźwięk.
Zaprasza Marek Zwyrzykowski
Program
Jörg Widmann Armonica na harmonikę szklaną i orkiestrę
Sergiusz Prokofiew III Koncert fortepianowy C-dur op. 26
Sergiusz Rachmaninow III Symfonia a-moll op. 44
Wyk. Lang Lang – fortepian, Christa Schönfeldinger – harmonika szklana, Orkiestra Symfoniczna Radia Heskiego we Frankfurcie, Paavo Järvi – dyrygent
(Frankfurt, 7.09.2012)
15 września (sobota), godz. 20.10
* * *
Od 18 września rusza jesienna ramówka Dwójki. Zobacz więcej.
