Koncert na orkiestrę Beli Bartóka należy do najchętniej wykonywanych utworów kompozytora. Powstał w roku 1943, a prawykonanie miał w grudniu 1944 - Bostońską Orkiestrą Symfoniczną dyrygował wtedy Sergiusz Kusewicki. W Koncercie każda sekcja instrumentalna traktowana jest kolejno na sposób wirtuozowski, czym dzieło różni się od symfonii.
W czwartej części Bartók umieścił fragment stanowiący parodię VII Symfonii Szostakowicza - Węgier nie cierpiał tego utworu i dał temu wyraz w szczególny sposób. Żarcik obrócił się poniekąd przeciw Bartókowi: to właśnie parodia Szostakowicza jest najbardziej znanym tematem z całego dzieła.
Choć Witold Lutosławski otwarcie uznawał węgierskiego kompozytora za swojego mistrza (słychać to chyba najbardziej w jego "Muzyce żałobnej" , ukończonej w 1958 roku), jego Koncert na orkiestrę okazuje się być dziełem zaskakująco niezależnym od tej inspiracji. Utwór został wykonany po raz pierwszy 26 listopada 1954 roku w Sali Romy w Warszawie. Grała Wielka Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Warszawskiej pod batutą Witolda Rowickiego, któremu utwór został dedykowany.
W 1955 roku Zofia Lissa na łamach "Przeglądu Kulturalnego” pisała: "Koncert na orkiestrę Lutosławskiego możemy uznać za jedno z najwyższych, jeśli nie w ogóle najwyższe osiągnięcie polskiej muzyki 10-lecia”. I zaraz później uznała "Koncert” za czołowe dzieło polskiego realizmu socjalistycznego. Sam kompozytor miał do niego stosunek ambiwalentny: "Koncert jest raczej świadectwem, jak potrafię napisać muzykę, a nie jakbym ją napisać chciał. Stąd nie mam wielkiego przekonania do tego dzieła” (1979).
Dziś "Koncert” należy do najczęściej grywanych utworów Witolda Lutosławskiego, popularnością nie ustępując być może nawet przebojowi Bartóka.
Program:
Witold Lutosławski Koncert na orkiestrę
Béla Bartók Koncert na orkiestrę
Wyk. Orkiestra Symfoniczna Radia Bawarskiego pod dyr. Marissa Jansonsa
(Musik Fest Berlin, 6.09.2013)
Piątek (18 października), godz. 19.30
