Akcja "Trzeciego kłamstwa" rozgrywa się w latach 60., podczas rządów Władysława Gomułki (towarzysza Wiesława). Jak czytamy w opisie książki, "bohaterowie powieści – inżynierowie, robotnicy, dyrektorzy, partyjni i bezpartyjni pracownicy priorytetowej budowy zapory i elektrowni na Sanie, w Bieszczadach (chociaż nazwy miejscowości autor zmienił) – pozornie żyją w normalnym świecie. Są między nimi cynicy, cwaniacy, oportuniści. Ale są także ludzie przeciwstawiający się złu – demaskujący kłamstwa propagandy, walczący z nieuczciwością. Zaledwie po to, aby, jak mówi jeden z bohaterów, móc spojrzeć bez wstydu w lustro".
Powieść po raz pierwszy ukazała się w 1980 roku, poza krajem. Wydała ją Biblioteka "Kultury" w Paryżu, a maszynopis przemycono do Francji w poczcie dyplomatycznej. Teraz "Trzecie kłamstwo" przypomina Wydawnictwo Literackie, zaznaczając, że jest to "studium kłamstwa władzy, oszukującej, wykorzystującej i demoralizującej społeczeństwo polskie w połowie XX wieku. Dziś można czytać tę prozę jako przypowieść o tym, że każde oszustwo rządzących zostanie przez ludzi dostrzeżone i poddane surowej ocenie – wcześniej czy później".
Czołowy recenzent i krytyk czasów PRL napisał, że Orłoś stworzył "czarną baśń ze świata, który nie istnieje". W odpowiedzi literat zapewnił, że pisał o świecie, który znał, i o zdarzeniach, których był świadkiem w trakcie kilkuletniej pracy na budowie elektrowni i zapory na Sanie.
Wybrane fragmenty czyta Jarosław Gajewski.
10:35 Dwójka to się czyta 19.09.2022.mp3 Kazimierz Orłoś "Trzecie kłamstwo", czyta Jarosław Gajewski - fragm. 1. (To się czyta/Dwójka)
10:26 Dwójka to się czyta 20.09.2022.mp3 Kazimierz Orłoś "Trzecie kłamstwo", czyta Jarosław Gajewski - fragm. 2. (To się czyta/Dwójka)
10:27 Dwójka to się czyta 21.09.2022.mp3 Kazimierz Orłoś "Trzecie kłamstwo", czyta Jarosław Gajewski - fragm. 3. (To się czyta/Dwójka)
10:18 Dwójka to się czyta 22.09.2022.mp3 Kazimierz Orłoś "Trzecie kłamstwo", czyta Jarosław Gajewski - fragm. 4. (To się czyta/Dwójka)
09:58 Dwójka to się czyta 23.09.2022.mp3 Kazimierz Orłoś "Trzecie kłamstwo", czyta Jarosław Gajewski - fragm. 5. (To się czyta/Dwójka)
***
Tytuł audycji: To się czyta latem
Przygotowała: Elżbieta Łukomska
Daty emisji: 19-23.09.2022
Godzina emisji: 11.00